O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

34 
10 
72 

---

13 
Mavzu: Tilshunoslik haqida umumiy ma’lumot. Tilning paydo bo‘lishi, 
taraqqiyoti, tillarning tasnifi. Fonetika.
Reja: 
1.
Tilshunoslik fani haqida. 
2.
Tilning tabiati va vazifalari. 
3.
Til va jamiyat. 
4.
Til va tafakkur. 
5.
Til – ramziy tizim 
6.
Tilshunoslik tarixini davrlashtirish muammolari. 
7.
Eng qadimgi tilshunoslik maktablari. 
8.
Fonetikaning predmeti va maqsadi. 
9.
Fonetik birliklar. 
10.
Fonetika fanining turlari 
Til haqidagi fan juda qadimda vujudga kelgan va murakkab taraqqiyot yo`lini bosib 
o`tgan. Lingvistikaning hozirgi holatini, eng muhim muammolarini yaxshiroq tushunish 
uchun uning shakllanish bosqichlari, asosiy manbalari to`g`risida yetarli ma’lumotga ega 
bo`lish zarur. 
Jahon tilshunosligi tarixini o`rganish umumiy tilshunoslikning eng muhim 
muammolari - tilning mohiyati, til va tafakkurning munosabati, tilning taraqqiyot qonunlari 
va jarayonlari, tilning strukturasi va sistemalilik xarakteri, tilni tekshirish metodlarini 
atroflicha tushunishga juda katta yordam beradi va talaba dunyo qarashini kengaytiradi. 
Lingvistika filologik ehtiyoj tug`ilgan joyda paydo bo`ladi. Eng qadimgi tilshunoslik 
Misr va Finikiyada taraqqiy qilgan, chunki bu mamlakatlarda birinchi marta piktografik 
ieroglif, keyinchalik fonografik (tovush) yozuv yaratildi.
Qadimda akkadiylar (vaviloniyaliklar) Messopotamiyaga (Yefrat va Tigr 
daryolarining o`rtasidagi territoriyaga) kelib, qadimgi madaniy xalqlar - shumerlar tilining 
birinchi lug`atlarini tuzishga kirishdilar. Shumerlar kashf qilgan mix yozuvini keyinchalik 
akkadiy, xett, qadimgi fors va elamiy xalqlari ham qabul qildilar. 
Umuman olganda, tilshunoslik fani o`z taraqqiyoti davomida yangi-yangi faktlar va 
umumlashmalar bilan boyib bordi hamda lingvistik bilimlar ufqi har jihatdan kengaydi. 
Eng qadimgi lingvistik an’analar Hindiston, Xitoy, Arabiston, Gretsiya, Rim va O`rta 
Osiyo kabi madaniyat o`choqlarida vujudga keldi.