O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti maktabgacha va boshlang’ich ta’lim fakulteti

sintetik usul
maxsus grammatik shakl hosil qiluvchiaffikslar 
vositasida yuzaga keluvchi so‘z shakllarini o‘zida umumlashtiradi. O‘zbek tilida sintetik usul orqali 
o‘zak yoki negiz+nol \ o‘zak yoki negiz + sintaktik shakl yasovchi\ o‘zak yoki negiz + lug‘aviy shakl 
yasovchi\ o‘zak yoki negiz + lug‘aviy shakl yasovchi+ sintaktik shakl yasovchi kabi sodda va 
murakkab qoliplar asosida so‘z shakllari hosil qilinadi. Masalan: 
kitob+0, o‘qi+0, ishla+di+k, 
bog‘bon+lar+dan, o‘qi+yap+man, uy+cha, katta+roq, tez+gina.
So‘z shakli hosil qilishda ishtirok 
etuvchi asos (o‘zak) qo‘shma, juft so‘z bo‘lishi mumkin: 
O‘zbekiston Vazirlar Mahkama+si+ga, 
Kattaqo‘rg‘on+dan, ota-ona+lar+dan
; 2) 
analitik usul
mustaqil va yordamchi so‘zlarni o‘zaro 
biriktirish, juftlash, takrorlash orqali bir xil grammatik ma’no hosil qiluvchi so‘z shakllarini o‘zida 
umumlashtiradi. Bunda yordamchi so‘z birikadigan mustaqil so‘zning o‘zi ham biror grammatik 
shaklga ega bo‘ladi va ular birgalikda yaxlit bir so‘z shaklini hosil qiladi: 
do‘st+im uchun, uka+m 
bilan, yoz+ib ko‘r, bil+ib ol, ayt+a boshla, gapir+a ket, o‘q+ib tashla. 
Shuningdek
, ota-ona, eson-
omon 
kabi juft so‘zlar, 
ombor-ombor, yura-yura 
kabi takroriy so‘zlar ham umumlashtirish, ko‘plik, 
takror kabi yaxlit grammatik ma’noga egaligi bilan ularning har biri alohida so‘z shaklini tashkil 
etadi. So‘zning grammatik shakliga xos bu kabi qismlar birligidan uning 
morfologik tarkibi
vujudga 
keladi. Masalan, yuqorida keltirilgan 
ishladik 
so‘zining morfologik tarkibi 
asos+
zamon shakli 
yasovchi affiks
 +tuslovchi 
affikslardan iborat:
 ishla+di+k.

---

77 
So‘zning morfologik tarkini shakllantirishda asos bo‘luvchi qism tub asosli yoki yasama 
asosli(negiz) bo‘lishi mumkin: 
bog‘+lar+dan
- tub asosli, 
bog‘bon+lar+dan
-yasama asosli.