O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi Buxoro davlat universiteti

43-MAVZU: DALOLATNOMA. MA'LUMOTNOMA 
Ogzaki nutq: 
Mavzuga doir matnni o'qish.Og'zaki tarzda dalolatnoma va ma'lumotnoma matnini 
tuzish. 
Yozma nutq: 
Dalolatnoma tarixi mavzusida matn tuzish.Dalolatnoma va ma'lumotnomaga oid 
terminologik lug'at tuzish. 
Grammatika: 
Dalolatnomaning qisqacha mazmuni va uning tuzilishi.
Reja: 
1.Dalolatnoma- yozma yuridik hujjat. 
2.Dalolatnoma va uning turlari. 
Tayanch tushunchalar:
dalolatnoma, rasmiy, yozma, normativ hujjat, me'yor, 
mukofot, individual, sharhlovchi, nikoh tuzish, qonun, fuqarolik, modda, muassasa, 
shaxs, taftish, sud-tergov, tibbiyot, tartib. 
Dalolatnoma
— muayyan shaklda tuzilgan rasmiy yozma yuridik 
hujjat
. 
Dalolatnomalar: 
4.
normativ hujjatlar
 (ular umumiy huquq meʼyorlarini belgilaydi), 
5.
individual hujjatlar (ular aniq hollarga taalluqli boʻladi, mas., mukofotlash 
toʻgʻrisidagi hujjatlar, sud qarorlari) va 
6.
sharhlovchi (qonunlarni rasmiy izohlashga oid) hujjatlarga boʻlinadi. 
Qonunda
 koʻzda tutilgan tartibda tuzilgan, muayyan huquqiy oqibatlarni keltirib 
chiqaradigan turli hujjatlar ham (mas., 
fuqarolik holati hujjatlari
) dalolatnoma deb 
ataladi. 
Oʻzbekiston Respublikasi
 
FKning
 tegishli moddasida quyidagi fuqarolik holati hujjatlari 
davlat tomonidan qayd etilishi kerakligi koʻrsatilgan: 
4.
tugʻilish; 

---

243 
5.
oʻlim; 
6.
nikoh tuzilganligi; 
7.
nikohdan ajralish. 
Mazkur 
dalolatnomalar 
fuqarolik 
holati 
dalolatnomalarini yozish idoralari
 
va 
fuqarolarning oʻzini oʻzi boshqarish organlari
 (Fuqarolar yigʻini)da yuritiladi. 
Qonunda nazarda tutilgan tartibda tuzilgan hamda muayyan yuridik oqibatlarni yuzaga 
keltiruvchi turli xil boshqa hujjatlar ham dalolatnoma hisoblanadi. Ular 
muassasa
 yoki 
ayrim 
shaxslar
 faoliyati bilan bogʻliq biron-bir boʻlib oʻtgan (sodir boʻlgan) voqea, 
hodisa, ish-harakatni yoki mavjud holatni tasdiqlash, unga guvohlik berish maqsadida 
bir necha kishi tomonidan tuziladi. Bunday dalolatnomalar deyarli barcha hollarda pul 
mablagʻlari va moddiy boyliklarga bogʻliq boʻladi, binobarin ular koʻproq 
tadbirkorlik
, 
moliya-xoʻjalik faoliyatida
, 
hisob-kitob
, 
oldi-sotdi
 va 
savdo
 sohalarida 
keng qoʻllanadi. 
Ular: 
1.
tegishli 
taftish
 oʻtkazilgandan keyin, 
2.
rahbarlik almashinayotganda, 
3.
moddiy boyliklarni bir xususiy yoki yuridik shaxsdan ikkinchisiga oʻtkazishda, 
4.
qurib tugallangan inshootlarni qabul qilishdan oldin va keyin, 
5.
mashina va uskunalarning yangi nusxalarini sinovdan oʻtkazish chogʻida, 
6.
qimmatdor buyumlarni hisobdan oʻtkazish yoki hisobdan chiqarishda, 
7.
tovarlarni miqdor va sifat boʻyicha qabul qilib olishda, 
8.
baxtsiz hodisalar yoki tabiiy ofatlar oqibatlarini tekshirishda, 
9.
sud-tergov ishlari va 
tibbiyot
 sohasida, 
10.
xodimlarning moddiy, yashash sharoitlarini oʻrganishda va boshqa hollarda 
tuziladi