O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro oziq – ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti s. Astanov

ichki fotoeffekt 
deyiladi. Ichki fotoeffekt asosan yarim 
o’tkazgichlarda kuzatilib, 1908 – yilda rus fizigi A.Ioffe 
tomonidan o’rganilgan.
Stoletov o’tkazgan tajribasini vakuumda davom ettiradi.
Shisha nay ichidan havosi so’rib olinib uning ichiga 
katod va anod plastinkalarini joylashtiradi. Katod 
pastinkasiga yorug’lik nurini tushirish uchun shisha nayga 
kvarsdan yasalgan derazacha qo’yiladi. 
Katod va anodlar potensiometrik yo’l bilan tok 
manbaiga ulanadi (15.1-rasm). 
Bu vaqtda derezachadan har xil to’lqin uzunlikdagi nuralar 
tushirib katod va anod orasidagi potentsialni o’zgartirgan 
holda anod toki qiymatini o’lchab boradi va qurilmaning

---

100 
STOLETOV ALEKSANDR 
GRIGORYEVICh
(1839 –1896). 
Rus fizigi. 
"Yumshoq 
temirning 
magnitlanish 
funksiyasini 
o’rganish" nomli dissertatsiya 
muallifi. 
Magnitlanish 
funksiyasini ikki xil usul 
bilan, 
ya'ni 
toroid 
usuli, 
ballistik galvanometr bilan 
o'lchash usulini ishlab chiqdi. 
U birinchi bo'lib, magnit-
lovchi maydon kuchaygan 
sari 
temirning 
magnit 
singdiruvchanligi 
dastlab 
ortishini, keyinchalik maksi-
mumdan 
o'tib 
kamaya 
borishini kuzatgan. Bu xulosa 
tufayli 
u 
birinchi 
bo'lib 
ferromagnetiklar 
uchun 
sindiruvchanlik egri chizig’ini 
aniqladi, 
bu 
hodisa 
keyinchalik fanda "Stoletov 
egri chizig’i" deb yuri-
tiladigan bo'ldi. U elektro-
magnit va elektrostatik birlik-
larning nisbatini aniqlashga 
doir ham bir qancha tajribalar 
o'tkazdi. Fotoeffekt hodisasini 
tajribada 
kuzatdi. 
Tashqi 
fotoeffekt 
uchun 
Stoletov 
qonunlarini yaratdi. Fotoef-
fekt 
hodisasi 
yorug’lik 
tushgandan so’ng 10
-3
sekund 
ichida yuz berishini hisoblab 
topdi. Tok doimiy bo’lganda 
nomustaqil gaz razryadida 
elektrostatik maydon kuchla-
nishini gaz bosimiga ma’lum 
koeffitsiyent bilan bog’liq-
ligini aniqlagan. Bu koef-
fitsiyent Stoletov doimiysi 
deb yuritiladi. 1902- yilda 
“Fizika kursi” nomli darslikni
nashr etgan.
15.1-rasm. Fotoeffekt uchun Stoletov tajribasi 
voltamper xarakteristikasini chizadi (15.2-rasm).