O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti agronomiya va biotexnologiya fakulteti

Zonal-tezlanishli va izopik 
sentrifugalash
.
Zonal-tezlanishli
 
sentrifugalash
 usuli 
oʼrganilayotgan 
namunaning 
eritma 
yuzasidagi zichlik gradientini uzliksiz qavatgʼqavat qilib ajratishda foydalaniladi. 
Zarrachalar gradent boʼylab deskret zona yoki tasma koʼrinishga kelgunicha 
namunalar sentrifugalanadi. 
 Izopik 
sentrifugalash
 usuli oʼrganilayotgan namunaning eritma yuzasidagi 
zichlik gradientini uzliksiz qavatmagʼqavat qilib ajratishga asoslangan boʼlib, 
bunda eritmaning barcha komponentlari zichligini qamrab oladi. Zonalgʼtezlanishli 
sentrifugalashda zarrachalar izopiknik nuktaga yetib bormaydi, lekin izopiknik 
ajratishda oʼrganilayotgan zarrachaning zichligi tegishli zonaga yetishguniga 
qadar 
sentrifugalash
 davom etadi. Past zichlikka ega boʼlgan zarrachalar oʼnda 
koʼp miqdorda lipidlarni saqlash bilan, yuqori zichlikka ega boʼlgan zarrachalar 
esa katta miqdorda oqsil va nuklen kislatalarni saqlash bilan xarakterlanadi. 
Zarrachalarning zichlik kattaligi izopiknik tasmalarni hosil qilishida muhitning 
suspenziyasi tabiati taʼsir etadi, yaʼni eritmada boʼlgan zarrachalar ayrim 
birikmalar uchun oʼtkazuvchan va boshqa birikmalar uchun oʼtkazmaydigan yoki 
eritma molekulalarini bogʼlaydigan boʼladi. Konvektsiya natijasida, hosil 
boʼladigan zonalarning, yaʼni chegaralarning aralashib ketishi muommosini oldini 
olishda zichlik gradientini ishlab chiqarishga muvaffaq boʼlindi. 

---

Zichlik gradientini shakllantirish.
Zichlik gradientini shakllantirish uchun asosan doimo saxaroza va fiksirlangan rN 
eritmalari ishlatiladi. Gradientini tanlash fraktsiyalishning aniq vazifalarini 
qatʼiy 
belgi
lab beradi. har xil zichlik gradientini hosil qilish uchun glitsirin, fikol 
(saxarozaning xampolimeri va epixlorgidrin) metallarning ogʼir tuzlaridan 
foydalaniladi. 
Bosqichli gradientda ehtiyotkorlik bilan sentrifuga probirkasiga pipetka 
yordamida 
bir 
necha 
xil 
eritmalarni 
zichligi 
kamayuvchi 
tarzda 
bosqichmagʼbosqich quyiladi. Eng yuqori qatlamda kichik zichlikka ega boʼlgan 
namunani tor zona shaklda qavatmagʼqavat ajratilib, soʼngra probirkalar 
sentrifugalanadi.