O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti agronomiya va biotexnologiya fakulteti

Preparativ sentrifugalar.
Preparativ sentirafugalarni asosiy 3 guruxlarga boʼlish mumkin: umumiy 
foydalanish sentrafugalari, yuqori tezlikli sentrifugalar va ultratsentrafugalar. 
Umumiy foydalanish sentrafugalarni maksimal 6000 ob\min. tezlikdan va 
markazning qochma tezlik ehtimolini (MTE), (otnositelnoe sentrobejnoe 
uskorenie) (OTSU) 6000g gacha oshira borish mumkin. Bu sentrifugalar 
birgʼbiridan hajmi va bir qator almashtiriladigan burchakli va baketli rotorlari 
borligi bilan farqlanadi. Аyrim sentrifugalar muzlatgich qurilmasi bilan 
taʼminlangan. Sentrifugaga probirkalarni qatʼiyan birgʼbiriga toʼgʼri tenglashtirish 
va ularni birgʼbiriga qaramagʼqarshi joylashtirish zarurdir. Rotorga toq sonda 
probirkalarni yuklash mumkin emas. 
Yuqori tezlikli sentrifugalar
. Tezligi 25000 ob\min gacha chegaralangan va MTE 
89000 g gacha oshirish mumkin. Rotorning kamerasi muzlatgich bilan 

---

taʼminlangan, boʼlib, 
vakuum
 qurilmasi hamda rotorning aylanishdan ishqalanib 
qizib ketishni oldini oladi. Bu sentrifugalarda almashtirgichli burchak va baket 
rotorlari mavjud. 
 Preparativ ultratsentrifugalar
. Tezligi 75000ob\min.gacha chegaralangan va 
MTE 51000 g gacha oshira borish moʼljallangan. Rotor kamerasi muzlatgich 
va 
vakuum
 qurilmasi bilan jihozlangan boʼlib, ular rotorning havodan ishqalanishi 
natijasida qizib ketishdan saqlaydi. Sentrifuga korpusi suv jumragida suv rezina 
ichagi (shlangi) orqali sovitiladi. Bunday sentrifugalarning rotorlari yuqori 
chidamli alyumin va titan qotishmalaridan tayyorlanadi. 
Аnalitik ultratsentrifugalash.
Аnalitik 
ultratsentrifugalash 
usuli 
asosan 
makromalekulalarning 
toza 
preparatlarining sedimentatsion xususiyatlarini oʼrganishda ishlatiladi. Bunda 
muhim konstruktsiya yaʼni tuzilishni qayd qiluvchi tizimlar va rotorlardan 
foydalaniladi, markazdan qochma maydonda sedimentatsiya tezligini uzluksiz 
kuzatishlarini olib borishga imkoniyat beriladi. Bu sentrifugalashlarda aylanish 
tezligi 70000 ob/min. va MTE 500000 g gacha yetkaziladi. Rotor 2 ta xonachadan 
iborat boʼlib, ular analitik va muvozanatli yacheykalar boʼlib sentrifugada vertikal 
holatda oʼrnatilgan, aylanganda esa ular gorizontal holatga oʼtadi. Аnalitik 
yacheyka hajmi 1 sm3 boʼlib, shakli sektorial, yon tomonda kvarts shishali 
derazachalari 
bor. 
Ular 
optik 
tizim 
yordamida 
sentrifugalash
 davomida 
zarrachalarning sedimentatsiyasini kuzatish mumkin. Sedimentatsiya qilinayotgan 
materialni rasmga tushirish ham mumkin. Аnalitik ultratsentrifugalash 
makromalekulalarning 
molekulyar 
ogʼirligini 
aniqlashda, 
olinayotgan 
namunalarning 
tozaligini 
tekshirishda, 
makromolekuladagi 
konformatsion 
oʼzgaruvchanlikni tekshirishda foydalaniladi.