O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Mavzu: Pomidor etishtirish, saqlash va uni qayta ishlash 
texnologiyasiini o‘qitish uslubiyoti 
Reja: 
1. Pomidor yetishtirishning ta’lim texnologiyasi
2.Pomidor konservalari tayyorlash texnologiyasi
Pomidor konservalariga tomat-shore, tomat-pasta, tomat-sous, pomidor 
sharbatlari kiradi. Ular asosan yaxshi pishib etilgan hamda po‘sti va urug‘i ajratib 
olingan pomidor mag‘zidan tayyorlanadi. 
Pomidordan oziq ovqat sanoatida keng foydalaniladi (sxema-1). 
Shundan pomidor konservalari ishlab chiqarish texnologiyasida xom ashyoni 
yuvish, saralash (kasallangan, zararlangan va turli nuqsonli pomidorlardan 
tozalanadi), maydalash, isitish, siqish, sharbatni isitish (sharbat olishda), 
qirgichdan o‘tkazish va qaynatish (pyure va pasta olishda), idishlarga joylashtirish, 
sterilizatsiyadan iborat. 
Pomidor sharbati press-ekstraktor yordamida siqib olinadi. SHarbatda quruq 
modda miqdori 4,5% dan kam bo‘lmasligi lozim. Konserva zavodlarida KTS-10, 
KTS-30, KTS-60 kabi pomidordan sharbat oluvchi kombaynlardan foydalaniladi. 
Bu kombaynlarda sharbat olishning hamma jarayonlari amalga oshiriladi. Shu 
bilan birga KTS-30 va KTS-60 kombaynlarida tomat-pasta ham olish mumkyn. 
Tomat-pasta olishda pomidor mag‘zini vakuumda 0,12-0,14 bosimda va 45-

---

59 
50S haroratda qaynatiladi. Pomidor massasini kislorodsiz muhitda past haroratda 
qaynatish uning tabiiy rangini saqlab qoladi. 
Tomat-pyure ishlab chiqarishda pomidor maxsus qirg‘ich mashinadan 
o‘tkaziladi. Qirg‘ich mashina diametrlari 1,5 va 0,5-0,75 mm li ikkita elakdan 
iborat. Tomat massasi 7-9 atmosfera bosimli bug‘ yordamida qaynatiladi. 
Qaynatish 12% quruq massa qolguncha davom ettiriladi. Qaynatish vakuum 
asbobida ham olib borilishi mumkin. 
Tomat-pyure, pasta va sous ma’lum miqdorda tuz, shakar (talab qilinsa), 
qalampir, sarimsoqpiyoz va sirka qo‘shib tayyorlanadi. Tomat-sousda quruq 
modda miqdori 15-42%, tuz esa 1,5-2,5%, kislotaliligi 1,9% gacha bo‘lishi 
mumkin.
 
Pomidordan tomat pastasini tayyorlash texnologik sxemasi.
 
Tomat pastasini 
olish texnologik jarayoni quyidagicha bajariladi (sxema-2). Dalalarda etishtirilgan 
xom-ashyo keltirilib birinchi zavod oldi laboratoriyasi ko‘rigidan o‘tkaziladi va 
so‘ngra ularni shikastlanishi oldini olish maqsadida suvli hovuzlarga to‘kiladi, 
so‘ngra 1-yuvish jarayonidan o‘tkaziladi. Bunda pomidorlar sirtidagi chang va har-
xil iflosliklardan, bundan tashqari qisman mikroorganizmlardan tozalanib, 2-
inspeksiyalash jarayoniga o‘tkaziladi, inspeksiyalashda xom-ashyolar tarkibidagi 
har xil mexanik shikastlangan, mikrobiologik kasallangan va qo‘shimcha 
aralashmalardan tozalanidi inspeksiya jarayoni rolikli transportyorlarda o‘tkaziladi, 
rolikli transporterlar oxirida pomedorlarni toza suv bilan chayqash uchun dush 
o‘rnatilgan. So‘ngra inspeksiyalangan pomidorlar 3-aydalagichga uzatiladi va 
maydalanadi. Maydalangan pomidorlar nasos orqali 4-isitgichga uzatilib 70-80 
grad gacha qizdiriladi, bundan maqsad maydalangan pomidorlarni urug‘ va 
po’stlog‘larini ajratishni osonlashtirish. Isitgichlarda qizdirilgan pomidor massasi 
5-qirg‘ichga uzatiladi va maydalangan pomidorlar massasi tarkibidagi urug‘ va 
pustlog‘lardan tozalanadi. Qirg‘ichdan chiqqan pomidor urug‘ va po‘stlog‘lari 
chiqindi maydonlariga, toza pomidor sharbati esa 6-to‘plagichga yig‘iladi. So‘ngra 
to‘plagichlarda yig‘ilgan tomat sharbati tarkibidagi suvni bug‘latish maqsadida 7-
bug‘latish jixozlariga uzatiladi. Bug‘latish jixozlari o‘ta yuqor, ya’ni 100 S
0 
ortiq 

---

60 
haroratlarda suv bug‘i uzatiladi. Bunday haroratlarda maxsulotni kuyib ketishidan 
asrash maqsadida bug‘latish jixozlari vakuum ostida ishlaydi. Bug‘latish jixozlarini 
vakum xolatida ushlab turish 8-barometrlar yordamida bajariladi.
Tomat sharbati tarkibidagi ortiqcha suvlari bug‘lantirilib (pomidor massasini 
quruqlik miqdori 28-32 % etgunga qadar bug‘lantiriladi), 9-to‘plagichlarda 
yig‘iladi va 11-pasta qizdirgichlarda qizdirilib, 10-yuvish mashinasidan keltirilgan
ishdishlarga 12-to‘ldirgich jihozi yordamida qadoqlanadi. Tomat pastasi asosan 
shisha yoki metal idishlarga qadoqlanadi. Idishlarda qadoqlangan tomat pastasi 13- 
maxkamlagichlardan o‘tib, 14-sterilizatorlarga uzatiladi sterilizatorlarni asosiy 
maqsadi 
idishlarda 
qadoqlangan 
maxsulotlar 
tarkibidagi 
mavjud 
mikroorganizmlarni, 100S
0 
dan yuqori haroratda qizdirib ularni rivojlanishini 
tuxtatish. Sterilizatsiyalangan va sovutilgan idishlarga etiketkalar yopishtirilib 
vaqtinchalik saqlash omborlariga uzatiladi.