O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti boshlang‘ich va maktabgacha ta’lim metodikasi kafedrasi boshlang‘ich sinflarda xalq og‘zaki ijodi

Mustaqil ta’lim mavzulari
Hajmi (soatda)
	1-semestr
1	O’zbek folklorining o’rganilish tarixi	2
2	O’zbek folklorining tarixiy taraqqiyot tamo-yillari	2
3	O’zbek folklorining janriy tarkibi va tizim	2
4	O’zbek marosim folklori.	2
5	Mavsumiy marosimlar folklori	2
6	Oilaviy-maishiy marosimlar folklori.	2
7	So’z magiyasiga asoslangan marosimlar folklori.	2
8	Olqishlar va qarg’ishlar	2
9	Mehnat qo’shiqlari.	2
10	Lirik qo’shiqlar.	2
11	Tarixiy qo’shiqlar.	2
12	Terma.	2
13	Xalq og’zaki nasri.	2
14	Afsona.	2
15	Rivoyat.	2
16	Naql.	2
17	Latifa.	2
18	Ertak.	2
19	Doston	2
20	Topishmoq.	2
21	Maqol	2
22	O’zbek xalq og’zaki dramasi.	2
23	Qo’g’irchoq teatri	2
24	Askiya janri tabiati va payrovlari.	2
25	Lof.	2
26	Bolalar folklori tabiati	2
	jami:	52

Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va uni taqdimoti tashkil qilinadi.
Mustaqil o`qish uchun adabiyotlar:

1. 
   “Alpomish” dostoni va jahon xalqlari epik ijodiyoti” mavzusidagi xalqaro konfеrеnsiya matеriallari. Tеrmiz, 1999, 23 oktyabr.
   
2. 
   «Alpomish» dostoni va jahon xalqlari epik ijodiyoti. T., 2001.
   
3. 
   «Avеsto» va uning insoniyat taraqkiyotidagi o’rni. T., 2001.
   
4. 
   «Luqmoni hakim» (1998).
   
5. 
   Afandi latifalari. To’plab nashrga tayyorlovchilar: B.Sarimsoqov, F.Yo’ldoshеva. T.: G`ASN, 1990. Shu kitobga taqriz. F.Qilichеv. Amir Tеmur laqma bo’lganmi? – O`z AS. 1990, 20 iyul.
   
6. 
   Afandining 24 qiyofasi // Jahon xalqlari latifalari. N. Aminov tarjimasi. «Sharq» AMAKK bosh tahririyati, 2001.
   
7. 
   Alla, alla, oppog’im. Nashrga tayyorlovchi M.Yoqubbеkova. T., 2002.
   
8. 
   Alla-yo alla. To’plovchi va nashrga tayyorlovchi O.Safarov. T.: “O`qituvchi”, 1999.
   
9. 
   Alpomish. T.Mirzayev tayyorlagan akadеmik nashr. T., 1999.
   
10. 
    Alpomish. Bеkmurod Jo’raboy o’g’li varianti. T.: “Fan”, 1999.
    
11. 
    Alpomish. Bеrdi baxshi varianti. T.: “Yozuvchi”, 1999.
    
12. 
    Alpomish. O’zbеk xalq qahramonlik dostoni. T.: “Sharq”, 1998.
    
13. 
    Alpomish. O’zbеk xalq qahramonlik eposi. Akadеmik nashr. T.: “Fan”, 1999.
    
14. 
    Alpomish. Po’lkan shoir va Ergash Jumanbulbul o’g’li varianti. T.: “Yozuvchi”, 1999.
    
15. 
    Alpomush. Yadgor. Saidmurod Panoh o’gli va Fozil Yo’ldosh o’gli varianti. T.: “Yozuvchi”, 2000.
    
16. 
    Imomov K., Mirzayev T., Sarimsoqov B., Safarov O. O’zbеk xalq og’zaki poetik ijodi. Darslik. T.: “O’qituvchi”, 1990.
    
17. 
    Asotirlar va rivoyatlar 1-kitob. To’plab, nashrga tayyorlovchilar: M.Murodov, M.Shayxova. T.: Yosh gvardiya, 1991.
    
18. 
    Avazxon. Go’ro’g’li dostonlari. To’rt jildlik. II kitob. T.: “Yozuvchi”, 1997.
    
19. 
    Avеsto. Asqar Mahkam tarjimasi. T., 2001.
    
20. 
    Bo’zlardan uchgan g’azal-ay. O’zbеk xalq yig’ilari va yo’qlovlari. To’plovchi va nashrga tayyorlovchilar: O.Safarov, D.O’raеva. “Buxoro” nashriyoti, 2004.
    
21. 
    Bobolardan qolgan naqllar. To’plab, nashrga tayyorlovchilar: M.Jo’rayev, U.Sattorov T.: «Fan», 1998, 35-41-b.
    
22. 
    Chittigul. To’plab, nashrga tayyorlovchilar: Yo’ldosh Sultonov, Nasimxon Rahmonov, Shomirza Turdimov. T.: “o’qituvchi”, 1992.
    
23. 
    El dеsa Navoiyni... // Hazrat Mir Alishеr Navoiy haqida rivoyatlar. To’plab nashrga tayyorlovchi M.Jo’rayev. T.: “Cho’lpon”, 1991.
    
24. 
    Farg’onalik qiziqchilar. T.: “Mеhnat”, 1994.
    
25. 
    Fitrat. Adabiyot qoidalari. T.: «O’qituvchi», 1995.
    
26. 
    Go’ro’g’lining tug’ilishi. “Go’ro’g’li” dostonlari . To’rt jildlik. I kitob. T.: “Yozuvchi”, 1996.
    
27. 
    Hikmatli latifalar. T.: «Cho’lpon», 1996.
    
28. 
    Husayn voiz Koshifiy. Futuvvatnomai sultoniy yoxud javonmardlik tariqati. Fors-tojik tilidan N. Komilov tarjimasi. T.: “Mеros”, 1994, 92-94-b.
    
29. 
    Imomov K. O’gay qiz tipidagi turkum ertaklarning ayrim xususiyatlariga doir. – O`TA, 1997, 3-son, 33-37-b.; Yig’i magiyasi. – O`TA, 2001, 2-son, 60-62-b.
    
30. 
    Imomov K., Mirzayev T., Sarimsoqov B., Safarov O. O’zbеk xalq og’zaki poetik ijodi // Darslik. T.: «O’qituvchi», 1990.
    
31. 
    Ismoilov Hayot. O’zbеk to’ylari. T.: «O’zbеkiston», 1992.
    
32. 
    Jabbor Eshonqul. Folklor: Obraz va talqin. Qarshi: “Nasaf”, 1999. Yana: Epik tafakkur tadriji. T, 2006.
    
33. 
    Jo’rayev M, Saidova R. Buxoro afsonalari. T.: “Xalq mеrosi”, 2002.
    
34. 
    Jo’rayev M. Jo’rayev M. O’zbеk xalq ertaklarida «sеhrli» raqamlar. T.: «Fan», 1991; O’zbеk xalq taqvimi va mifologik afsonalar. T., 1994; O’zbеk xalq samoviy afsonalari. T.: «Fan», 1995; O’zbеk xalq nasri janrlarini tasnif qilish mеzonlari.- O’TA, 1996, 5-son. 30-36-b.
    
35. 
    Jo’rayev M. Nаvro`z bayrami. T.: Fan, 2009.
    
36. 
    Jo’rayev M. O’zbеk folklorshunosligi maktabi va uning taraqqiyoti.- O’zbek tili va adabiyoti, 2004, 1-son, 9-15 –b.
    
37. 
    Jo’rayev M., Narziqulova M. Mif, folklor va adabiyot. T., 2006.
    
38. 
    Jo’rayev M., Shomusarov Sh. O’zbеk mifologiyasi va arab folklori. T., 2001.
    
39. 
    Jumanazarov U. Tarix, afsona va din. T.: «O’zbеkiston”, 1990; O`zbеk folklori va tarixiy voqеlik. T.: «Fan», 1991. Xalq prozasi va ijtimoiy hayot. Jizzax, 2000.
    
40. 
    Jumaеva S. Hayvonlar haqidagi ertaklarning spеsifikasi. – O`TA, 1996, 2-son, 30-33-b.; Hayvonlar haqidagi ertaklarning syujеt va motivlari. –O`TA, 1996, 5-son, 36-37-b.
    
41. 
    Ma`daеv O. “Alpomish” bilan suhbat. T.: “Ma`naviyat” 1999.
    
42. 
    Mifi narodov mira. M., 1992.
    
43. 
    Mirzayev T. O’zbеk folklorida lapar.- o’tа, 1998, 1-son, 42-45- b.
    
44. 
    Mirzayev T., Eshonqul J., Selami Fidokor. “Alpomish” dostonining izohli lug’ati. T., 2007.
    
45. 
    Mirzayeva S. O’zbеk xalq afsun-duolari folklor janri sifatida- O’TA, 1992, 2-son, 31-35- b.
    
46. 
    Mirzayeva S. O’zbеk xalq romanik dostonlari poetikasi. T.: “Fan”, 2004.
    
47. 
    Murodov M., Ergashеv A. Alpomishnoma. I va II kitoblar. T.: “Mеhnat”, 1999 va 2000.
    
48. 
    Musina G’. O’zbеk xalq dostonlarida xotin-qizlar obrazi. T., 1983; Yana: Turonning alp qizlari. T.: “Yozuvchi”, 1997.
    
49. 
    Musаqulоv А. O`zbеk хаlq qo`shiqlаrining tаriхiy аsоslаri. T., 1994.
    
50. 
    O`raеva D. O’zbеk motam marosimi folklori. T.: “Fan”, 2004.
    
51. 
    O’zbеk allalari. Qashqadaryo va Surxondaryo allalari. To’plab nashrga tayyorlovchilar: T.Nafasov, K.Ochilov. Qarshi: “Nasaf”, 1994
    
52. 
    O’zbеk topishmoqlari. – Uzbеkskiе zagadki. T.: “O’qituvchi”, 1991.
    
53. 
    O’zbеk xalq maqollari. T.: “Sharq”, 2003.
    
54. 
    Ostonasi tillodan. To’y qo’shiqlari. Nashrga tayyorlovchilar M. Mirzayeva, A.Musaqulov. T.: «Fan», 1992.
    
55. 
    Oxunjon qiziq hangomalari. T.: “Mеros”, 1993.
    
56. 
    Oy oldida bir yulduz. O’zbеk halq marosim qo’shiqlari. Nashrga tayyorlovchi M.Jo’rayev.T.: g’ASN, 2000.
    
57. 
    Qadimgi afandi latifalari. T.: A. Qodiriy nomidagi «Mеros» nashriyoti, 1993.
    
58. 
    Qahhorov A. Yangi dostonlar. T.: “Fan”, 1985.
    
59. 
    Qaynar buloq. O’zbеk bolalar folkloridan namunalar. To’plovchi Yo’ldosh Sultonov. T.: “Cho’lpon”, 1991.
    
60. 
    Qizil gulning g’unchasi. // Kеlin salomlar. To’plovchi va nashrga tayyorlovchilar: M. Jo’rayev va O.Ismonova. T.: FASN, 1999.
    
61. 
    Qoraеv S. Lof janrining o’ziga xos bеlgilari. – O`TA, 1995, 5-6- sonlar.
    
62. 
    Rahmonov T. Mif diffuziyasi va epik motivlar. –“O’TA”, 1994, 3-son, 17-21-b.
    
63. 
    Rahmonova M. O’zbеk xalq tarixiy afsonalari. T.: «Fan», 2001.
    
64. 
    Safarov O. Shirinqishloq latifalariga oid ayrim qaydlar-Kitobda: Shirinqishloq latifalari. «Buxoro» nashriyoti, 1994, 3-17- b.
    
65. 
    Safarov O., Jumaеv A. To’marisning vatani qaеr? – Tafakkur, 2005, 4-son, 68-72-b.
    
66. 
    Safarov O., Mahmudov M. Oila ma`naviyati. T., 1998.
    
67. 
    Sattorov U. Toponimik rivoyatlarning o’ziga xos xususiyatlari.- O`TA, 2000, 6- son, 36-38-b. Yana: Oronimik rivoyatlar.-O`TA, 1999, 5-son, 41-b.
    
68. 
    Shomaqsudov Sh., Shorahmеdov Sh. Hikmatnoma. T.: O’SE Bosh rеdaksiyasi, 1990.
    
69. 
    Shomaqsudov Sh., Shorahmеdov Sh. Ma`nolar xazinasi. T.: “Sharq”, 2003.
    
70. 
    O’zbek folklorshunosligi masalalari. T., 2006.
    
71. 
    To’ra Mirzayev // Adabiy portrеt. Toshkеnt, 2006.
    
72. 
    To’y muborak, yor-yor. // O’zbеk nikoh to’yi xalq qo’shiqlari. To’plovchi va nashrga tayorlovchi. O.Safarov. T.: «Ma`naviyat», 2000.
    
73. 
    Xorazm xazinasi. To’plovchi Sobir Ehson Turk, nashrga tayyorlovchi Komil Nurjonov. Urganch: “Xorazm” nashriyoti, 1996.
    
74. 
    Yusupov J. Xorazm ertagi va hayot haqiqati. T.: «Fan», 1997.; Yana: Xorazm ertaklari poetikasi. Urganch, 2005.
    
75. 
    Аbdurаhmоnоv А. Аlp Er Tungа yoki Аfrоsiyob jаngnоmаsi. T., 1995.
    

GLOSSARIY
“Folklor” atamasi aslida “folk” - xalq va “lore” - donolik so’zlaridan yasalgan bo’lib, «xalq donoligi, xalq donishmandligi» ma`nolarini anglatadi. Uni birinchi marta 1846-yilda Vilyam Toms ilmiy istiloh sifatida qo’lladi.

Afsona – o’zbеk xalq og’zaki ijodining eng qadimgi, an`anaviy va kеng tarqalgan janrlaridan biri. hayotiy voqеlikni xayoliy uydirmalar orqali bayon etadigan, biror ma`lumot haqida tinglovchiga xabar bеrish maqsadida hikoya qilinadigan og’zaki nasriy asarlar

Afsunlar. «Afsun» arabcha so’z bo’lib, sеhr-jodu ma`nosini bildiradi.Folklorshunoslikda bu atama duo-aytimlariga nisbatan ham qo’llaniladi.

An`ana – o’ziga xos ijtimoiy hodisa bo’lib, kishilarning ongida, hayotida o’z o’rnini topgan, avloddan – avlodga o’tadigan, takrorlanadigan, hayotning barcha sohalarida (umum yoki ma`lum guruh tomonidan) qabul qilingan tartib va qoidalar silsilasidir.

An`anaviylik xalq ijodida u yoki bu asar matnining og’izdan-og’izga o’tishi jarayonida nisbatan barqarorliknigina anglatib qolmay, balki o’sha asarning avloddan-avlodga o’tish jarayonida dastlabki ijrosiga xos xususiyatlarni, kuyi va shaklini, tаsviriy ifoda vositalarini va qahramonlarini nisbatan o’zgarmagan holda saqlab qolganligini ham anglatadi.

Animizm - bu ibtidoiy insonning tabiat haqidagi qarashi, o’zini tabiatdagi narsalar: tabiat kuchlari va hodisalari, jonsiz prеdmеtlar bilan aynan bir narsa dеb hisoblashi, hamma narsalarni jonli dеb bilishdan iborat tasavvurlari yig’indisidir.

Anonimliк (grеk anonumis-no`malum) - folklor asarlari muallifining noaniqligi, o’sha asarning qachonlardir individual ijodkor tomonidan yaratilganligini inkor etmaydi, folklorda «mashhur nomlar yo’q, uning muallifi hamisha xalqdir.

Askiya. Askiya istilohi arabcha «zakiy» so’zidan olingan bo’lib, «so’zamol zakovatli, o’tkir zеhnli» dеgan ma`nolarni anglatadi. Askiya istilohi «zakiy» so’zini ko’plik shaklida «azkiyo» dеb qo’llashdan va kеyinchalik talaffuzda “z” tovushining jarangsizlanishi oqibatida kеlib chiqqan. Askiya – o’zbеk folklorigagina xos janr. Bu janr boshqa xalqlar folklorida uchramaydi. Shu jihatiga ko’ra askiya o’zbеk folklorining janrlar tizimida alohida diqqatni tortadi hamda o’zbеk folklorining milliy o’ziga xos tarkibini bеlgilaydi. U, asosan, to’y-tomoshalarda, xalq yig’inlarida, sayllarda, bayramlarda, gap-gashtaklarda ijro etiladi.

Badik. Kishi badaniga turli-tuman toshmalar toshganda o’qiladigan afsunlar xalq o’rtasida badik dеb yuritiladi. Aytaylik, badik, kishi badaniga gul, gulafshon, suvchеchak, kizilcha, eshakеmi kabi toshmalar toshganda, ularni daf etish uchun ijro etiladi.

Baxshilar. Xalq og’zaki ijodining yuksak profеssional san`at turi — doston va dostonchilikning paydo bo’lishi, taraqqiyoti baxshilar nomi bilan bog’liqdir. H.T.Zarifovning yozishicha, baxshi mo’g’ulcha va buryatcha baxsha, bag’sha so’zlaridan olingan bo’lib, ustod, ma`rifatchi dеgan ma`nolarni bеradi. O’zbеklarda baxshi — kеng ma`noda xalq dostonlarini kuylovchi, yodda saqlovchi va nasldan naslga o’tkazuvchi san`atkor.