O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

Zarba bilan bajarilgan harakatlar sportchi va jismning urilishiga asoslangan. 
Bu urilitsh qo’l bilan yoki yordamchi qurol  (klyushka, raketka) bilan bo’ladi. Qurol 
yordamida urishda uni tananing kinemakti zanjirini qo’shimcha oxirgi qismi (zveno) 
deb  ko’rish  mumkin.  Bunda  ishchi  nuqta  deb  qurolni  to’p  bilan  bir-biriga  tegish 
joyini  aytish  mumkin.  Zarba  fizik  xodisa  bo’lib,  qisqa  vaqt  ichida  (urish  vaqti) 
jismning  tezligi  oxirgi  ko’rsatkichga  o’zgaradi.  Urish  vaqtidagi  urish  kuchi  juda 
katta bo’ladi. Urish nazariyasida urish impulьsi o’rganiladi. (S-impulь yoki urish). 
Urish  vaqtidagi  jismning  tezligi  urishdan  oldin  va  keyin  bo’lgan  tezlikning  farqi 
bilan o’lchanadi. Harakat miqdorining tezligi urish impulьsiga teng:   m (U-V)=S 
Demak, urish kuchi katta va o’zgaruvchan bo’ladi, uning ta’sir etish vaqtida 
kuch impulьsi jismning harakat miqdorini o’zgartiradi. 
Urish vaqtida jism deformatsiyaga uchraydi, keyin jismning elastik kuchlari 
yana o’z formasiga keltiradi. Oldin tezligi 0 ga teng bo’ladi, keyin ko’payadi, lekin 
urishdan  avvalgi  ko’rsatkichga  yetmaydi.  Masalan,  tennis  to’pini  ma’lum 
balandlikdan  tushiramiz  (h
0
)  .  Yerga  urilib  yana  bir  balandlikga  ko’tariladi  (h
1
)  –
ya’ni urilishdan oldingi tezligi keyinga qaraganda kattaroq bo’ladi. Keyin tezlikni 
oldingi tezlikga nisbati urishdagi tiklanish koeffitsienti deyiladi (k), u hamma vaqt 
birdan kichik: 
y K=
0
1
h
h
V
U

 ,   (h
0
) – tushish balangligi;  (h
1
) –orqaga uchish balandligi 
jismning  elastigligiga  qarab  mexanikada  quyidagi  urish  turlari  uchraydi: 
elastik, elastik emas va uncha elastik bo’lmagan. Bu turlarni qattiq yerga tushgan 
jismning misolia krishimiz mumkin.