O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti mashinasozlik fakulteti

6 - Mavzu: Harakatlanish tartibi 
Reja 
1. Harakatlanishni boshlash va yo`nalishni o`zgartirish 
2. Transport vositalarining yo`lning qatnov qismida joylashuvi 
3. Harakat tezligi 
4. Quvib o`tish 
5. To`xtash va to`xtab turish 
 
1. Harakatlanishni boshlash va yo`nalishni o`zgartirish 
Haydovchi  harakatlanishni  boshlash,  qayta  tizilish,  burilish  (qayrilib  olish), 
yo`nalishni  o`zgartirish  va  to`xtashdan  oldin  o`z  harakati  bilan  boshqa  transport 
vositalariga  xavf  tug`dirmayotganligiga  va  to`sqinlik  qilmayotganligiga  ishonch 
hosil qilishi kerak (6.1-6.2-rasmlar). 
Yondosh xududlardan yo`lga chiqayotgan haydovchi unda harakatlanayotgan 
transport vositalariga va piyodalarga, shuningdek, undan chiqishda o`zining harakat 
yo`nalishini kesib o`tayotgan piyodalar va velosipedchilarga yo`l berishi kerak (6.3-
rasm). 
Yondosh  hudud  (hovli,  tashkilot,  yonilg`i  quyish  shahobchasi,  turar  joy 
dahalari va shunga o`xshash) chorraha hisoblanmaydi. 
Haydovchi 
qayta 
tizilishda 
yon 
bo`lakda 
harakat 
yo`nalishini 
o`zgartirmasdan  ketayotgan  transport  vositalariga  yo`l  berishi  kerak  (6.4-6.5-
rasmlar). 
To`g`ri  yo`nalishda  harakatlanayotgan  transport  vositalari  bir  vaqtda  qayta 
tizilayotganda haydovchi o`ng tomondagi transport vositasiga yo`l berishi kerak (6.6-
rasm). 
Aylanma  harakatlanish  tashkil  qilingan  chorrahalarga  kirish  uchun 
burilishdan boshqa barcha hollarda haydovchi o`ngga, chapga burilish yoki qayrilib 
olishdan oldin shu yo`nalishda harakatlanish uchun mo`ljallangan qatnov qismining 
eng chetki bo`lagini egallashi shart (6.13, 6.7, 6.16, 6.3-rasmlar). 
Aylanma  harakat  tasjkil  etilgan  chorrahaga  kirishda  nechta  bo`lak  bo`lsa, 
barchasidan  barobar  kirish  mumkin  (10.8-rasm).  Aylanma  harakatli  chorrahaning 

---

 
75 
ichida  qatorlar  bo`yicha  harakatlanish  kuchga  kirib,  undan  chiqish  (5.8.1,  5.8.2 
belgilari bo`lmasa) eng chetki o`ng qatordan amalga oshiriladi. Aylanma harakatli 
chorrahadan chiqishda 5.8.1, 5.8.2 belgilari nechta bo`lak ustida o`rnatilgan bo`lsa, 
ruhsat etilgan barcha bo`lak bo`ylab chiqish mumkin (6.8-rasm). 
Burilishni  shunday  amalga  oshirish  kerakki,  bunda  qatnov  qismlarining 
kesishmasidan  chiqayotgan  transport  vositasi  qarama-qarshi  yo`nalishdagi  harakat 
tomoniga o`tib ketmasin (6.12-6.15-rasmlar). 
O`ngga  burilayotgan  transport  vositasi  iloji  boricha  qatnov  qismining  o`ng 
tomoniga yaqinroqda harakatlanishi kerak (6.9-rasm). 
Transport  vositasi  o`zining  gabarit  o`lchami  yoki  boshqa  texnik  sabablarga 
ko`ra  Qoidalarning  10.4-bandi  talablariga  muvofiq  burilishni  bajara  olmasa,  yo`l 
harakati  xavfsizligini  ta`minlab  va  boshqa  transport  vositalariga  xalaqit  bermasdan 
undan chetga chiqishga yo`l qo`yiladi (6.19-rasm). 
Relssiz  transport  vositasining  haydovchisi  yo`lning  chorrahadan  tashqari 
joyida  chapga  burilish  yoki  qayrilib  olishda  qarama-qarshi  yo`nalishdan  kelayotgan 
transport  vositalariga  va  to`g`ri  yo`nalishdagi  tramvayga  yo`l  berishi  shart  (6.18-
rasm). 
Chorrahadan  tashqaridagi  qatnov  qismining  kengligi  chetki  chap  bo`lakdan 
qayrilib  olish  imkonini  bermasa,    qayrilishni  qatnov  qismining  o`rtasi  yoki  o`ng 
chetidan  (yo`lning  o`ng  yoqasidan)  amalga  oshirish  mumkin  (6.20-rasm).  Bunday 
vaziyatda  haydovchi  to`g`ri  va  qarama-qarshi  yo`nalishdagi  transport  vositalariga 
yo`l berishi shart. 
Transport  vositalarining  harakat  yo`nalishlari  kesishadigan  va  o`tish  navbati 
ushbu  Qoidalarda  ko`zda  tutilmagan  vaziyatlarda  haydovchi  o`ng  tomondan 
yaqinlashib kelayotgan transport vositasiga yo`l berishi kerak (6.21-6.22-rasmlar). 
Yo`lga chiqish joyida tezlanish bo`lagi bo`lsa, haydovchi unda harakatlanishi 
va  qo`shni  bo`lakda  harakatlanayotgan  transport  vositalariga  yo`l  berishi,  so`ngra 
oqimga qo`shilishi kerak (6.24-rasm). 
Quyidagi joylarda qayrilib olish taqiqlanadi: 
- piyodalar o`tish joylarida; 
- tonnellarda 

---

 
76 
- ko`priklar, osma yo`l (estakada) lar, osma ko`priklar va ularning ostida; 
- temir yo`l kesishmalarida; 
- yo`lning ko`rinishi biror bir yo`nalishda 100 metrdan kam bo`lgan joylarda. 
Transport  vositasini  orqaga  harakatlantirishda  haydovchi  yo`l  harakati 
xavfsizligini ta`minlashi va boshqa yo`l harakati qatnashchilariga xalaqit bermasligi 
shart.  Zarurat  tug`ilganda  haydovchi  boshqa  shaxslarning  yordamidan  foydalanishi 
mumkin.