O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi kunduzgi bo’lim

Savol va topshiriqlar

1. Otlarga xos so‘z yasalishiga misollar keltiring.

2. Qo‘shma va yasama otlarga oid misollarni qayd qiling.
3. Sifatlar necha xil bo‘ladi?
4. Sifat yasovchi qo‘shimchalarga misollar keltiring.
5. Sifat yasovchi old qo‘shimchalarga nimalar oid?
6. Olmoshlarning ma’no jihatdan necha turi bor?
7. Son nimani ifodalaydi?
8. Sonning ma’no jihatdan turlarini qayd eting.
9. O‘zbek shevalarining o‘ziga xosligi nimalarda ko‘rinadi?
10. Shevalarda qo‘llanuvchi so‘zlarning farqlanishini asoslang.
11. Shevalarda so‘zlarning shakliy bir xilligi va boshqa-boshqa ma’nolarni anglatishiga misollar keltiring.
12. Sheva so‘zlarining qanday semantik guruhlari mavjud?
13. Shevalardagi omonim, neologizmlarga misollar keltiring.
14. Shevangizga oid so‘z yasalishdan misollar keltiring va izohlang.
15. Shevalarda fe’lga xos xususiyatlarni ko‘rsating.
16. Fe’llarda qanday zamonlar bor?
17. Sifatdagi qanday qo‘shimchalar bilan ifodalanadi?
18. Ravishdagi qanday affikslar bilan shakllanadi?
19. Ravish so‘z turkumiga xos xususiyatlar nimalardan iborat?
20. Ravishning ma’no turlari nechta?
21. Ravishlar qanday yasaladi?
22. Bog‘lovchilar shevalarda qanday ishlatiladi?
23. Qanday yuklamalar shevalarda ko‘p qo‘llanadi?
24. Shevalarda qanday undovlar ko‘p ishlatiladi?
25. Ko‘makchilarning shevalarda ishlatilishiga misollar keltiring.
10- ma’ruza


Mavzu: O‘zbek shevalarida tuslanish
Reja:
1. Shevalarda tuslanish to‘g‘risida ma’lumot.
2. O‘tgan zamon fe’llarining tuslanishi.
3. Hozirgi zamon fe’lining tuslanishi.
4. Kelasi zamon gumon fe’lining tuslanishi.
Tayanch so‘z va tushunchalar: tuslanish, shevalarda tuslanish, tuslovchi affikslar (qo‘shimchalar).
O‘zbek adabiy tilidagi kabi xalq shevalarida ham shaxs-son, zamon va mayl formalari tuslovchilardir. Bu mavzuning talqini doirasida Sh.Shoabdurahmonov,Y.G‘ulomov, K.Usmonov,Q.Muhammadjonov, T.Yo‘ldoshev singari olimlar tomonidan jiddiy tadqiq etilgan va zarur ilmiy-nazariy xulosalarga kelingan_ Tuslovchi affikslar, masalan jl.-di/m (fonetik variantlari bilan); yl. –d’/m (fonetik variantlari bilan) ham zamon, ham shaxs-sonni ko‘rsatadi: jl keldim. yl. keld’m - o‘tgan zamon, birinchi shaxs birlik).