O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti o‘zbek tilshunosligi kafedrasi kunduzgi bo’lim

y-lovchi shevalarda
I sh. כluvdim כluvduv
II sh. כluvd’ng כluvduvze
III sh. כluvd’ כl’shuvd’
Hozirgi zamon
Aniq hozirgi zamon fe’li
j-lovchilar
I sh. kelədjatirman > keləyatirman > kelivatirman:
II sh. kelədtatirsan > kelgyatirsan > kelivatirsan
III sh. kelədjatir > keləytir > kelivatir
Ko‘plik
I sh. kelədjatirmiz > keləyatirmiz > kelivatirmiz
II sh. kelədjatirsiz > keləyatirsiz > kelivatirsiz
III sh. kelədjatir > keləyatir > kelevatir
y-lovchi shevalar:
I sh. bכrvכmmən bכrvכmm’z
II sh. bכrvכssən bכrvכss’lə
III sh. bכrvכtt’ bכr’shvכtt’
Kelasi zamon gumon fe’li
j-lovchilar
I sh. qararman qararmiz
II sh. qararsan qararsiz
III sh.qarar qarar(lar)
y-lovchilar:
I sh. bכrərman bכrərm’z
II sh. bכrərsan bכrərs’lar
III sh. bכrər bכr’shər
Kelasi zamon maqsad fe’li
j-lovchilar
I sh. qalmaqiman qalmaqimiz
II sh. qalmaqisan qalmaqisiz
III sh.qalmaqchi qalmaqi(lar)


Savol va topshiriqlar

1. O‘zbek shevalarda ko‘plik qay tarzda ifodalanadi?

2. Tuslanish nima?
3. Tuslanishga misollar keltiring.
4. Shevalardagi tuslovchi qo‘shimchalar adabiy tildagi tuslovchi qo‘shimchalardan farqlanadimi?
11- ma’ruza


Mavzu: O‘zbek shevalari sintaksisi
Reja:
1. So‘zlashuv nutqining mukammal o‘rganilmaganligi.
2. Dialektal nutqqa xos xususiyatlar.
3. O‘zbek shevalari sintaksisining o‘rganilishi.
4. Shevalarda ega, kesim, aniqlovchi, to‘ldiruvchi, holning prof. F.Abdullayev tomonidan tadqiq qilinishi.
5. Prof. A.Aliyev tomonidan Namangan guruh shevalarida gap bo‘laklari tartibining o‘rganilishi.
6. Y.Jumanazarov tomonidan Xorazm shevalaridagi sodda va qo‘shma gaplarning tadqiq etilishi.
7. Shevalarda qo‘shma gaplarning qo‘llanilishi.