O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Nabiev M.N. va boshqalar. Shifobaxsh ne’matlar.-Toshkent, “Mexnat” 1986. - 136 b.
   
2. 
   E.T.Berdiyev. E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o’simliklar. Toshkent 2018. 48-bet.
   
3. 
   P.Baxodirov K.B. va boshkalar Xazm a’zolari kasalliklarda shifobaxsh o’simliklar va mevalarning foydasi. Toshkent “Ibn Sino” 1992.
   

17-mavzu. Dorivor o’t o’simliklarning dorivorlik xususiyatlari
Amaliy mashg’ulotning asosiy maqsadi: Dorivor o’t o’simliklarning dorivorlik xususiyatlarini o’rganish.
Mashg’ulotning qisqacha mazmuni:
Arslonquyruq (Пустырник) -Leonurus L.
Arslonquyruq turlari yasnotkadoshlar (labguldoshlar) - Lamiaceae (Labiatae) oilasiga mansub bo’lib, bo’yi 50-150 (200) smga etadigan ko’p yillik o’t o’simlik. Poyasi bir nechta, tik o’sadi, shoxlangan, to’rt qirrali. Barglari tuxumsimon bo’lib, besh bo’lakka qirqilgan, yuqori dag i lari cho’ziq ellipssimon 3 bo’lakka qirqilgan bo’lib, poyasi bilan shoxlarida bandi yordamida qarama-qarshi o’mashgan.
Pushti, pushti-binafsha rangli, besh bo’lakli, ikki labligullari O’simlikning yuqori qismidagi barglari qo’ltig’ida halqa shaklida joylashib, boshoqsimon to’pgulni hosil qiladi. Mevasi - to’rtta yong’oqcha. Arslonquyruq iyun-avgust oylarida gullaydi, mevasi iyul-sentabrda yetiladi. Arslonquyruq turlari MDH davlatlarida Yevropa qismi, Kavkaz va G’arbiy Sibirdagi aholi yashaydigan joy- larga yaqin yerlarda, bo’sh yotgan joylarda, ekinzorlarda va boshqa yerlarda o’sadi.
Tibbiyotda ar sionquyruqning ikki turi: besh bo’lakli arslon­quyruq - пустырник пятилопостной - Leonurus Quinquelobatus L. va oddiy arslonquyruq - пустырник сердечный (обыкновенный) - Leonurus cardiaca L. qo’llaniladi. O’zbekistonda turkiston arslonquyrug’i (Leonurus turkestanicus V. Krees. et. Kupr.) tarqalgan, uning balandligi 40-150 smga yetadigan o’t o’simlik.
Tibbiyotda arslonquyruq turlarining yer ustki qismi ishlatiladi. O’simlik gullagan davrida poyasining yuqori qismi 30- 40 sm uzunlikda o’rib olinadi va soya yerda quritiladi.
Arslonquyruq turlarining yer ustki qismi tarkibida flavonoidlar (rutin, kversetin va kvinkvelozid), 0,4% alkaloidlar, efir moyi, C vitamini, karotin, qandlar, 9% gacha oshlovchi, achchiq va boshqa biologik faol moddalar bor. Arslonquyruq preparatlari tinlantiruvchi xususiyatga ega.