O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar instituti

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Nabiev M.N. va boshqalar. Shifobaxsh ne’matlar.-Toshkent, “Mexnat” 1986. - 136 b.
   
2. 
   E.T.Berdiyev. E.T.Axmedov. Tabiiy dorivor o’simliklar. Toshkent 2018. 48-bet.
   
3. 
   P.Baxodirov K.B. va boshkalar Xazm a’zolari kasalliklarda shifobaxsh o’simliklar va mevalarning foydasi. Toshkent “Ibn Sino” 1992.
   

16-mavzu. Dorivor o’t o’simliklarning dorivorlik xususiyatlari
Amaliy mashg’ulotning asosiy maqsadi: Dorivor o’t o’simliklarning dorivorlik xususiyatlarini o’rganish.
Mashg’ulotning qisqacha mazmuni:
Tog’rayhon (Душица) - Origanum L
Tog’rayhon turlari Yasnotkadoshlar (labguldoshlar) - Lamiaceae (Labiatae) oilasiga mansub ko’p yillik o’t o’simliklar hisoblanadilar. Tibbiyotda ikki turining yer ustki qismidan tayyorlangan xomashyosidan foydalaniladi.
Mayda gulli tog’rayhon (Душица мелкоцветная) - Origanum tytthanthum Gontsch. O’zbekiston, Tojikiston, Qirg’iziston va Qozog’istonning janubiy hududlaridagi togTaming pastki va o’rta qismidagi mayda toshli qiyaliklarda o’sadi. Yer ustki qismi tarkibida efir moyi, triterpen kislotalar, kumarinlar, flavonoidlar va boshqa moddalar bor.

Oddiy tog’rayhon (Душица обыкновенная) - Origanum vul­gare L. MDX ning Yevropa qismi, Kavkaz, Sibiming janubiy hududlarda, qisman Qirg’iziston va Qozog’istondagi quruq, ochiq o’tloqlarda, archa o’rmoni va o’rmon chekkalarida, toshloqlar hamda butazorlarda o’sadi. Yer ustki qismining tarkibida efir moyi, C vitamini, triterpin kislotalar, oshlovchi va boshqa biologik faol mod­dalar bor. Efir moyi fenollar (timol, karvakrol) va boshqa terpenoidlardan tashkil topgan.
Har ikkalaturningyerustki qismi damlamaholidava turli choylar-yig’malar tarkibida hamda oddiy tog’rayhonning yer ustki qismining suyuq ekstrakti nafas yo’llari kasalliklarida balg’am ko’chiruvchi vosita sifatida, ichak yurishi zaiflashganda, ishtaxa ochish, ovqat hazm qilishni yaxshilash, siydik haydash uchun qo’llaniladi. Suyuq ekstrakti nafas yo’llari kasalligida va ko’kyo’talda ishlatiladigan pertussin tarkibiga kiradi. Efir moyidan timol olinadi. Timol og’iz shilliq qavatini dezinfeksiya qilish va tish og’ rig’ ini qoldirish hamda terining zamburug’li kasalliklarini davolash, ba’zan gijjalami hay­dash uchun ishlatiladi. Timol tish og’rig’ini qoldiruvchi Gertman suyuqligi tarkibiga kiradi.