O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Etiologiyasi. 
Ularning sababchilari juda hilma-hil. Jumladan, stafilokokklar, 
enterokokklar, ichak tayoqchalarining ayrim serovarlari, protey, sitrobakter, 
klostridiyalar va boshqa mikroblar ovqatdan zaharlanishga sabab bo‗lishi mumkin. 
Ovqat toksikoinfeksiyalari qo‘zg‗atuvchilarining ba‘zilarini xususiyatlari:
-
St. aureus: grammanfiy xarakatsiz kokklar, 0,8-1 mmk. Termostabil 
enterotoksin ajratadi, qaynatilganda 1,5-2 soatda faolsiz holga keladi. 
-
Cl. Perfingens – tayoqchasimon bakteriyalar gram (+), 7 – 8 mmk kattalikda, 
anaerob, spora va kapsula hosil qilmaydi. Ekzotoksin ajratadi. 
-
V. Sereus kuydirgi mikrobi ga o‘hshaydi, gramm (+), enterotoksin chiqaradi. 
Tashqi muhitga chidamliligi: qo‘zg‗atuvchilar tashqi muhitga o‗ta chidamli, 
suvda, tuproqda kam tarqalgan. Ekzotoksini fizik va ximik omillarga o‗ta chidamli.
Bu kasalliklarning ko‗pchilik qo‗zg‗atuvchilari sxartli-patogen mikroblar 
guruhiga mansub, ya‘ni ularning ba‘zilari sog‗lom odam organizmida, ichagida 
ma‘lum miqdorda doimo mavjud. Shu sababli bu kasallik alomatlari bor 
bemorlarda mikrob ko‗p miqdorda, ovqat qoldig‗ida topilgandagina uning 
etiologik o‗rni haqida fikrlash mumkin. Bemor qon zardobida ushbu mikroblarga 
qarshi antitelolar borligi aniqlansa, kasallik sababchisi ushbu mikrob ekani to‗la 
isbotlangan bo‗ladi. 
Epidemiologiyasi.
Ovqat toksikoinfeksiyalari respublikamizda yoz oylarida 
ko‗p uchrab turadi. Bemorlarning asosiy (50-60%) qismini 14 yoshgacha bo‗lgan 
bolalar tashkil etadi. Kasallik mikrob bilan ifloslangan ovqat mahsulotlarini 
iste‘mol qilish tufayli kelib chiqadi. Hastalik qo‗zg‗atuvchisi organizmga og‗iz 
orqali tushadi. Go‗sht va uning mahsulotlari, sut mahsulotlari (ayniqsa, tort va 
pirojnoe), baliq, hatto sabzavotlar kasallik tarqatuvchi omillardandir. 
Stafilokokklar sababchi bo‗lgan ovqatdan zaharlanishda infeksiya manbai 

---

78 
odam xisoblanadi. Angina yoki turli yiringli kasalliklar: sachratqi, chipqon, xasmol 
va terisida boshqa yiringli yaralari bo‗lgan kishilar tort, pirojnoe, muzqaymoq, 
smetana, suzma tayyorlashda ishtirok etganida ushbu mahsulotlar stafilokokk yoki 
streptokokk bilan ifloslanib qoladi. Bunday mahsulot sovutgichda saqlanmasa, 
mikrob juda tez ko‗payadi va iste‘mol qilgan odamlar kasallanadi. 
Ovqat toksikoinfeksiyalari bilan baravariga bir necha odam kasallanganida 
ularni aniqlash qiyin emas. Amalda avj olishlarga nisbatan sporadik kasallanish 
hollari ko‗proq uchraydi. Bunday xollar sababi ko‗pincha bakteriologik jihatdan 
aniqlanmay qoladi. Bu kasallikni epidemiologik xususiyati o‗ziga hos: 
-
To‗satdan boshlanadi. 
-
Bir vaqtning o‗zida bir nechta odam kasal bo‗ladi. 
-
Kasallik kechishi qisqa muddatli. 
-
Mavsumiylik (asosan yoz oylarida). 
-
Kasal odamdan sog‗lom odamga yuqmaydi. 
-
Kasallik organizmga ko‗p miqdorda ovqat bilan mikrob tushganda rivojlanadi. 
-
Saprofitik qo‘zg‗atuvchilarning patogen shtammlari kasallik chaqiradi. 
-
Ovqat mahsulotlarining organoleptik xususiyatilari o‗zgarmaydi.