O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi, andijon davlat tibbiot instituti

Gastroenterokolitik shakli. 
Kasallik o‗tkir, birdaniga boshlanib bemor 
qaltiraydi, isitma kiradi, intoksikatsiya belgilari namoyon bo‗ladi. Bemor qayta-
qayta qusadi, qorinda og‗rik bo‗ladi. Kasallikni birinchi kunlari gastroenterit 
belgilari bo‗lib, organizmdan ko‗p suyuqlik yo‗qotganda suvsizlanish belgilari 

---

72 
paydo bo‗ladi. 
Qorin ba‘zida biroz shishgan, paypaslab ko‗rilganda epigastriy va kindik 
atrofida og‗riq seziladi. Ayniqsa, kindik atrofida og‗riq kuchli bo‗ladi. Ba‘zan 
jigar kattalashgani aniqlanadi. Ich o‗tish soni ko‗payib, najas miqdori kamayib 
boradi. Unda shillik, ba‘zan qon aralashganligi aniqlanadi. Ba‘zan ich suyuq kelsa 
ham, unchalik ko‗p miqdorda bo‗lmaydi. Ichburug‗dagiga o‗hshab, tinimsiz 
qatnash salmonellyozda kam uchraydi.
Davolash erta boshlanib, to‗g‗ri olib borilsa, 2-3 kunda bemorning ahvoli 
yaxshilanadi. Qusish, ich surishi to‗xtaydi. Najas avval bo‗tqasimon bo‗lib, keyin 
normal holga keladi. Ishtaha tiklanadi. 5-6 kunda quvvat kiradi. Salmonellyoz 
bilan og‗rigan bemorlar shifoxonada o‗rta hisobda 7-8 kun yotadi. Ba‘zi 
bemorlarda tuzalganidan so‗ng bakteriya tashuvchilik holati kuzatiladi. U qisqa 
muddat va surunkali bo‗lishi mumkin. 
Bakteriya tashuvchilik aksari salmonellyoz kasalligidan sog‗aygan kishilarning 
ba‘zilarida aniqlanadi. Juda kamdan-kam hollarda kasal bo‗lmagan shahslarda ham 
uchraydi. Bakteriya tashuvchilik qisqa muddatli va uzoq cho‗ziladigan bo‗lishi 
mumkin. Salmonellalar odam organizmida saprofitlar kabi uzoq yashashi mumkin. 
Turli sabablar ta‘sirida organizmning himoya kuchlari susaysa, boyagi saprofit 
salmonellalar faollashib, ko‗paya boshlaydi va kasallikka sabab bo‗ladi. 
Tarqoq shakli
. Kasallik tifga o‗xshash va septik shaklda kechishi mumkin. 
Kasallik ko‗p hollarda gastroenterit belgilari bilan boshlanib isitma kiradi. Kasallikning 
asosiy belgisi xaroratning yuqori ko‗tarilishi va uzoq davom etishidir. Isitma qorin 
tifidagidek ko‘rinishda bo‗ladi. Bemorning boshi, muskullari og‗riydi, uyqusi 
buziladi. Ko‗zi va shilliq pardalari sal sarg‗ish tusga kiradi. Ko‗krak va qorin terisida 
toshma ko‗rinadi. Ko‗pincha uchuq toshadi, puls soni xaroratga nisbatan kamayadi 
(nisbiy bradikardiya), yurak toni bug‗iqroq bo‗lib eshitiladi, tilni karash bosadi. 
Qorin dam bo‗lib, jigar va taloq kattalashadi. Bemor darmoni qurib, bo‘shashgan, 
atrofga befarq holda jim yotadi. Ba‘zan meningoensefalit belgilari aniqlanadi.
Salmonellyozning septik shakli — uzoq davom etadigan gektik isitma, qayta-
qayta et uvishib, qaltirashi va turli septik asoratlar bilan ta‘riflanadi. Qon tekshirilganida 

---

73 
leykopeniya, nisbiy limfotsitoz aniqlanadi. Boshqa hollarda xuddi sepsisdagiga 
o‗xshash gipoxrom anemiya, leykotsitoz aniqlanadi, EChT tezlashgan bo‗ladi. 
Salmonellyozning tarqoq shaklida kasallik uzoq davom etadi, asoratlar kuzatiladi,
ba‘zan kasallik 4-5 haftagacha cho‗ziladi.