O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

sirtlar,yupqa qovushqoq rezina qatlami ko’rinishida karkasning yon devorlariga qoplanadi. Ular shinani mexanik shikastlanishlardan, nam o’tishidan va shu kabilardan saqlash uchun xizmat qiladi. Pokrishkadagi belgilashlar ham shu sirtlarga yoziladi. Avtomobil g’ildraklari uchun kameralar havo o’tkazmaydigan qovushqoq rezinalardan tayyorlanadi. Kamera o’lchami, u damlangan paytda buklanib qolmasligi uchun doimo pokrishka bo’shlig’i o’lchamidan bir muncha kichik bo’ladi. Kameraga havo ventil orqali yuboriladi. Bu ventil ichkariga havo haydashga imkon berib, uni tashqariga chiqishini avtomatik tarzda berkituvchi teskari klapandir. Ventil-korpus, zolotnik va qalpoqchadan iborat. Korpus latundan naycha ko’rinishida tayyorlanib, kameraga gayka yordamida yoki rezina bilan yamab mahkamlanadi. Yo’l bo’lmagan sharoitlarda, loy va qor bosgan yo’llarda, shudgorlarda, shuningdek, avtomobilning yurishi o’ta qiyin bo’lgan yo’nalishlarda harakatini oshirish uchun maxsus shinalar-arkali va pnevmog’ildrak shinalar ishlatiladi. Arkali shina arka ko’rinishidagi shaklda bo’lib, N/V=0,3:0,4 nisbatga ega. Bu esa katta kontakt yuza hosil qiladi va tuproqqa tushadigan solishtirma bosimni kamaytiradi. Bularning barchasi taraqqiy etgan tuproqtishlagichlarni ham etiborga olganda, harakat tezligini oshirish uchun yordam beradi. Arkali shinalar maxsus to’g’inga kiydirilib, orqa qo’shaloq shinalar joyiga o’rnatiladi. Pnevmog’ildraklarning ko’ndalang kesimi P simon shaklga ega, nisbati N/V=0,2:0,3 bo’ladi.

Tuproqqa ko’rsatadigan bosimi juda kichik hamda qovushqoqligi yuqori bo’lganligi sababli ular, qorli joylarda, yoyiluvchan qumliklarda yoki botqoqliklarda ishlaydigan transport vositalariga mo’ljallangan. Maxsus shinalar kamaerasiz qilib, chekli miqdorda tayyorlanadi. Shinalarning belgilanishi va rusumlanishi. Har bir pokrishkaning yon sirtiga belgilashlar (asosiy o’lchamlar) va rusumlar yozib qo’yiladi: tayyorlovchi zavodning tovar (mahsulot) belgisi; tayyorlangan sana; tartib raqami; ruxsat etilgan maksimal (eng yuqori) tezlik indeksi (L-120, P-150, Q-160, S-180 km/soat ga mos keladi); yuk ko’taruvchilik indeksi (engil avtomobillar shinalari uchun 75-387, 78-425, 80-450, 82-475, 84-500 kgk. Ga to’g’ri keladi); shinaning eng yengil qismini ko’rsatuvchi balansirlash belgisi; yuk avtomobillari shinalari uchun qatlam me’yori. Shinaning asosiy o’lchamlari ikki guruh raqamlar bilan orasiga chiziqcha qo’yib belgilanadi. Raqamlarning birinchi guruhi shinaning ko’ndalang kesimi-V ni, ikkinchisi esa g’ildrak to’g’iniga o’tkazish diametri-d ni ifodalaydi. Bu o’lchamlar millimetrlarda yoki dyuymlarda yoxud aralash hollarda ko’rsatiladi. Masalan, 8,40=15; 215=380… bu yerda birinchi belgilanishda ko’ndalang kesim eni V va diametri d dyuymlarda, ikkinchi belgilanishda esa xuddi shu o’lchamlar millimetrlarda ko’rsatilgan. Radial shinalarni belgilash uchun oxirida R harfi qo’yiladi, masalan 185-15R. Shinaning tayyorlangan sanasi va tayyorlovchi zavod raqamlar va harflar bilan belgilanadi, shu