O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

3. Asosiy texnologik vaqt va kesish jarayonining 
unumdorlik. 

---

 
 
 
Asosiy texnologik vaqt va kesish ja-
rayonining unumdorlik. 
Ishlov berish qo’yimi h,
kesish chuqurligi t qiymatlarini bilgan holda kerakli 
o’tishlar soni 
i 
ni aniqlash mumkin:
i = 
t
h
. 
 
 
(6)

Yo’nishda asosiy texnologik mashina vaqti quyidagi
formuladan aniqlanadi. 
T
0
 = 
i
S
z
с
 , sek
{T
0
 = 
i
S
L
м
 min}
(7)
 
bu yerda:
 L = l
1
+l
2
+l
3
- surish yo’nalishi bo’yicha 
kesuvchi asbobning bosib o’tgan yo’l uzunligi 
m(mm); 
L
- ishlanayotgan yuza uzunligi 
m(mm)
; 
l
1
- keskichning kesish va bir joydan ikkinchi joyga 
o’tish kattaligi. U quyidagi formula bo’yicha 
aniqlanadi 
l
1
= t ctg

+(1

5) mm; 
l
2
- qirindini olinishiga qo’shimcha uzunlik (5

10) 
mm; 
S
s
- (S
m
) keskichning surishi, 
m/sek(mm/min)
:
 
 
 i
- o’tishlar soni. 
(6) formulaga S
s 
(S
m
),
i
qiymatlarni qo’yib, 
shuningdek 

(n) ni 
V
orqali ifodalab, topamiz: 
 
 
 
T
o
 =
сек
v
L
D
t
S
h






,
 {T
o
=
мин
t
s
v
1000
L
D





h

} 
(6)
 
yoki
T
o
 =
vst
А
 sek (min)


(6)
 
bu yerda:
 A= 
DLh

 
{A =
1000
L
D
h




}. 
Unumdorlikni qirindi xajmi sifatida ham o’lchash mumkin. 
Q = t S V m
3
/sek (sm
3
/min)


(7) 
bu yerda:
t
- kesish chuqurligi, 
m(mm)
; 
Tayanch iboralari: 
Kesish tezligi, surish mi-
qdori, asosiy texnologik 
vaqt, kesish chuqurligi, un-
umdorlik.
Muammoli vaziyat:
1. 
Unumdorlikni 
qanday 
oshirish mumkin? 
2. Quyidagi omillarning qaysi 
biri unumdorlikka ta’sir qi-
ladi: 
a) kesish tezligi; 
b) kesish chuqurligi; 
v) surish miqdori; 
g) kesuvchi asbobning bosib 
o’tgan yo’l uzunligi; 
d) geometrik parametrlari; 
e) kesuvchi asbob materiali; 
yo) ishlov berilayotgan mate-
rial; 
j) yeyilish miыdori. 
Ma’ruza matnining «
Asosiy 
texnologik vaqt va kesish 
jarayonining unumdorlik» 
bo’limini o’zlashtirsangiz 
muammoni yechimini topasiz. 

---

S
- 1 ta aylanishga surish miqdori, 
m/rad. (mm/ob)
V
- kesish tezligi, 
m/sek (m/min)
. 
(6) va (7) formuladan taqqoslab quyidagini olishimiz mumkin. 
Q
А
Т
о

. 
Ya’ni asosiy texnologik vaqt qirindi xajmiga kayta proportsional.
Q kattaligini kesish jarayonining unumdorligi yoki oddiyligiga 
unumdorlik 
deb 
ataladi.
Nazorat savollari: 
 
1.Kesib ishlov berishdagi asosiy harakatlar qaysilar? 
2.Kesib ishlov berishda yuzalar qaysi turlarga bo’linadi? 
3.Kesish maromi elementlari qaysilar? 
4.Kesilayotgan qatlam qanday rasmlarga ega bo’ladi? 
5.Qoldiq, nominal va haqiqiy qatlamlar deganda nimani tushunasiz? 
6.Kesib ishlashda yuza notekisligining hosil bo’lish mexanizmini tushuntirib ber-
ing. 
7.Erkin va noerkin kesish sxemalarini asoslab bering. 
8.Keskichning asosiy burchaklari qaysilar? 
9.Kesikchining yordamchi burchaklari qaysilar? 
10.Keskichning plandagi burchaklari qaysilar? 
11.Keskichning boshqa burchaklarini sanab bering. 

---