O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Kesish elementlari.
Yo’nishda kesish
harakati tezligi (kesish tezligi) V
kes
zagatovka 
aylanishining chiziqli tezligi (asosiy harakat te-
zligi) V
ayl
va surish tezligi (yordamchi harakat 
tezligi) V
sur 
dan iborat bo’ladi. 
сур
айл
кес
V
V
V


, 
bu yerda: 
2
D
V


вр
m/sek







м/мин
вр
1000
Dn
V

(1) 
м/сек
2
под


S
S
V
c


,
м/мин
1000
Sn
1000
S
под
V









(2)
 

(n) - zagotovkaning aylanma burchak tezligi, 
rad/sek (ayl/min)
: 
D - zagotovka diametri 
m (mm)
: 
S - surish miqdori 
m/ayl (mm/ayl)
:
 
V
cur
- surish tezligi, 
m/sek
(m/min): 
S
s
(S
m
) - sekundli (minutli) surish miqdori, 
m/sek(mm/min)
Kesish tezligining absolyut kattaligini quyidagi formula bo’yicha aniqlaymiz: 
)
/
(
/
мин
м
сек
м
D
S
1
V
V
V
1
V
V
V
V
2
айл
2
айл
сур
айл
сур
2
айл
2
кес



















, 
Tayanch iboralari: 
Ishlanayotgan yuza, ishlangan 
yuza, kesish yuzasi, kesish 
tezligi, surish miqdori, asosiy 
texnologik vaqt, kesish 
chuqurligi, unumdorlik. 
Muammoli vaziyat:
1-shakldagi chizmaga asosan 
kesish 
chuqurligi 
t=0
bo’lganda 
kesish 
jarayoni 
xosil bo’ladimi? Surish mi-
qdori 
S=0
bo’lgandachi? 
Kesish jarayonini qaysi xo-
latlarida xosil bщlishi mum-
kin. 
Ma’ruza matnining 
«Kesish ele-
mentlari» 
bo’limini 
o’zlashtirsangiz muammoni 
yechimini topasiz. 
2. Kesish elementlari. 

---

Bu yerda: 
1
2







D
S

deb hisoblash mumkin, ya’ni
V
kes
=V
ayl 
, 
 
2
кес
D
V


 m/sek 







м/мин
1000
кес
Dn
V

.
(3) 
Kesish tezligi V
kes
vektori va chiziqli tezlik V
ayl
vektori orasidagi 

burchakni
quyidagi tenglikdan aniqlashimiz mumkin: 
tg 

=
D
S
V
V


айл
сур
. 
 
 
 
 

(4) 
 
Zagotovkaning aylanish tezligi surish va kesish chuqurligi kesish elementlari deb 
ataladi. Zagotovkaning aylanish tezligi kesish tezligini belgilab beradi. Kesila-
yotgan qatlam kesimining o’lchamlari surish S va kesish chuqurligi t larga
bog’liq bo’ladi (rasm-1). Yo’nishda surish deb zagotovkaning 1 ta aylanishiga 
to’g’ri keladigan keskichning ko’chirilishiga aytiladi. Bundan tashqari surishni 
kesuvchi qirralarining ikkita ketma-ket holatlari orasidagi masofa sifatida ham
aniqlash mumkin. Kesish chuqurligi t ishlanayotgan va ishlangan yuza orasidagi 
keskichni yo’nalishiga perpendikulyar ravishda o’lchangan masofadir. Yo’nishda 
kesish chuqurligi quyidagicha aniqlanadi: 
)
(
мм
м
2
d
D
t


. 
(5) 
Surish miqdori S – zagotovkani yoki kesuvchi asbobni bir vaqt ichida asosiy hara-
kat tomon siljish miqdori. Surish yo’nalishi har xil bo’lishi mumkin. Yo’nishda – 
bo’ylama, ko’ndalang, burchak ostida (rasm-2); randalashda – gorizontal, vertikal, 
burchak ostida; urib ishlashda – bo’ylama, ko’ndalang, aylanma bo’lishi mumkin. 
Surish miqdori quyidagi birliklar bilan o’lchanadi: m/rad (mm/ayl) – asosiy hara-
katni aylanishdagi surish miqdori; m/ikki marta yurish (mm/ikki marta yurish); 
m/tishga (mm/tishga); 
m/sek (mm/min). 
 
2-rasm.
Surish turlari: 
a-bo’ylama,b-ko’ndalang, v-burchak ostida, g-gorizontal, d-vertikal