O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

asarida Haydar Xorazmiy to‘g ‘risida quyidagilarni zikr etadi: “Sulton Is-
kandar hukmronligida fozil kishilardan Mavlono Muiniddin Natanziy va
Mavlono Haydarlar bor ekan. Mavlono Haydaming turkiy va forsiy til-
larda bitgan yaxshi she’rlari bor va u Nizomiyning «Maxzanul-asror»iga
o ‘z b e k
tilida
javob 
yozib, uni shahzoda Iskandar 
otiga 
bag'ishSadi”. 
D r . -
haqiqat, Haydar Xorazmiyning «Maxzanul-asror» asari Nizomiyning
“Maxzanul-asror” asaridan ilhomlanib yozilgan. Xorazmiy o ‘z asarining
nazm etilish sababi to‘g ‘risida xabar berganda, Nizomiydan ilhomlanga-
nini yozadi:
439

---

Ulfat ila begi ulandi alif,
Vuqusidin qofiya topti radif.
«Mahzani asror» - bu ramz erdi, bil,
Notiqa bu ko‘zgudin o ‘grandi til.
Haydar Xorazmiy Amir Tcmurning nabirasi Iskandar Mirzo
(Umarshayxning o ‘g ‘li) hukmronligi davrida (X IV asrning boshlari)
yashab ijod etdi. Navoiy “Majolis un-nafois” asarining V I 1 majlisida
Amir Temuming she’riyatga aloqador avlodlari haqida ma’lumot berib
o ‘tar ekan, Sulton Iskandar Sheroziy Amir Temurga nabira ekanini, yetti
yo sakkiz yil hukronlik qilganini bayon qilib, Haydar Xorazmiyni ham
tilga olib o ‘tadi: “Mavlon Haydar turkigo‘y aning (Iskandar Mirzoning —
N.R.) modihi ekandur. Bu aning masnaviysidindurkim:
Himmat ilidur - yadi bayzo degan, {yadi bayzo - 1. Porloq qo'I,
porlagan qo 7.)
Er nafasidur - dami Iso degan”.
Shundan keyin Navoiy Sulton Iskandarni tab’i nazm bor ekanini ay-
tib, uning bir tuyug‘ini keltirib, turkona ekanini ta’kidlaydi:
To‘lun oyg‘a nisbat ettim yorumi,