O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

lif dostonni dunyoviy ishq mavzusida yaratishni maqsad qilib qo‘ygan.
Yuqoridagi motivlar dostonga qahramonlik motivlari kirib kelishiga ham
zamin bo‘lgan. Shu motivlar tufayli doston dunyoviy sevgini kuylovchi
asar sifatida o ‘zbek adabiyoti tarixidan alohida o ‘rin oldi.
Qul Alining “Qissayi Y u su f’ dostoni syujetining nihoyasi esa tamo­
mila o ‘zgacha: voqea romantik tasvir bilan yakunlanadi, bunday tasvir
Yusufning tabiatidan kelib chiqqan holda yaratilgan. Yusuf Qul Alining
dostonida hamma o ‘rinda itoatkor, u qul, qullarning tabiatiga xos itoat-
korlik dostonga qahramonlik yoki kurash motivlarini olib kirishga y o ‘l
qo‘ymaydi. Yusufda akalariga nisbatan dushmanlik kayfiyati y o ‘q. Qis-
143 Qarang: Веселовский A.B. Историческая поэтика. - М.: 1989. 301-6.
436

---

sa so‘ngidagi saroy devoridagi san’at asarlari tasviri ana shu kayfiyatga
barham bergan.
“Qissayi Y u su f’ va “Yusuf va Zulayho” dostoni voqealaridagi yu-
qoridagiday ayrim farqlar, shubhasiz, geografik sharoit, adabiy muhit-
ning ma’lum darajada izga tushgani va adabiy aloqalar, ijodkorlarning
o‘z davri jamiyatidagi ijtimoiy voqea-hodisalarga bo‘lgan munosabatiga
ham bog‘liq.
Salim S ulaym onning “Y u su f va Z ulayh o” dostoni. D ostonning
folklor varian tlari. 
Umuman olganda, dunyo xalqlarida tarqalgan “Qis-
sayi Y u su f’ hamda “Yusuf va Zulayho” dostonlari, garchi bir syujetga
asoslangan bo‘lsa ham, bir qolipda yaratilgan emas. Ijodkorlar bu mav-
zuga murojaat etar ekanlar, xalq og‘zaki ijodi motivlarini olib kirib, ki-
tobxon didiga yaqinlashtirishga harakat qilganlar. Hatto ayrim xalqlarda
doston syujeti shunchalik ommalashganki, yozma adabiyotdagi “Yusuf