O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

va Zulayho” dostonlari asosida xalq og ‘zaki ijodi variantlari ham paydo
bo‘ldi. Jumladan, kurd xalqida “Yusuf va Zulayho” dostonlarining folk­
lor variantlari buning bir namunasidir.
XVI 
asrda yashagan kurd shoiri Salim Sulaymonning “Yusuf va Zu­
layho” dostonini qisqartirish (hamd va na’tni, qahramonlaming tashqi
qiyofasi va ichki kechinmalari tasvirini tushirib qoldirish) orqali bu dos­
tonning o ‘n ikkita folklor varianti yaratilgan144. Har bir varianti taxminan
bir ertak hajmiga teng keladi. Ammo asosiy syujet liniyalari - akalarning
Yusufga hasadi va Yusufni o ‘ldirish niyati, Yusufning quduqqa tashla-
nishi va h. voqealar deyarli hamma folklor variantlarida bor.
“Yusuf va Zulayho” dostonining folklor variantidan, qolaversa,
o ‘zbek tilidagi “Yusuf va Zulayho”ni muallif xalq tilida yaratganidan
va folklor motivlaridan unumli foydalanganidan ma’lum bo‘ladiki, keng
xalq ommasi uchun bu doston tom ma’nodagi ishq dostoni bo‘lgan.
Savol va topshiriqlar
1. “Qissayi Y u su f’ va “Yusuf va Zulayho” dostonlarining ildizi qa-
yerga borib taqaladi?
2. Qul Alining “Qissayi Y u su f’ dostoni qachon va qayerda yaratil­
gan?
3. Bu asaming paydo bo‘lishiga qaysi mutasavvufining hikmatlari
ta’sir ko‘rsatgan? Misollar bilan tushuntirib bering.
144 Rudenko M.B 
Yuqoridagi asar, 54-b.
437

---

4. “Qissayi Y usuf’ning mazmunini aytib bering.
5. Durbekka nisbat berilayotgan “Yusuf va Zulayho” dostoni qaysi
davr voqealarini aks ettirish bilan boshlanadi?
6
. Dostonning qisqacha mazmunini so‘zlab bering.
7. Qul Alining “Qissayi Y u su f’i bilan “Yusuf va Zulayho” dostoni