O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

safiy masalani qo'yadi. Nizomiy maqolotlarda ilgari surmoqchi bo‘lgan
muammoni hikoya qilishdan avval mavzuga oid baytlar keltiradi. Bu
baytlarda maqolotda hikoya qilishni rcjalashtirgan voqeaning mavzusini
bayon qiladi. Shoirning bu baytlari keng ommaga qaratilgan o ‘gitlardir.
Baytlardan so‘ng Nizomiy tarixdan, xalq rivoyatlaridan, hayotdan olin-
gan kichik hajmdagi hikoyatlami keltirib, ilgari surmoqchi bo‘lgan
g ‘oyani yanada oydinlashtiradi. Mi sol uchun, uning “N o‘shiravon va
uning vaziri hikoyati”ga e ’tibor beraylik. Bu hikoyat ikkinchi maqolat
tarkibi kiradi.
Nizomiy hikoyatni keltirishdan avval 43 baytdan iborat “Insof,
adolat himoyasida shohga pandu nasihat” nomli parchani keltiradi. Bu
pandda adolat shoh uchun mayoq, shohlikning tayanchi, adolat tufay-
li shohning davlati barqarorligi haqida shohga nasihat qiladi. Shohga,
hammaning oldida xuddi tuproqday xokisor, xuddi yel singari qo‘lida
hech vaqosi y o ‘q bir banda bo‘lgin, deya o ‘git beradi. Keyin hikoyatni
keltiradi. Hikoyatning mazmuni quyidagicha:
Bir kuni N o‘shiravon vaziri bilan birga ovga chiqibdi. Ular bir xarob
qishloqqa borib qolibdilar. Shu paytda ikki qush daraxt ustida tinimsiz
sayrayotgan ekan. Qushlaming sayrashi podshohga yoqmabdi. Shoh va-
ziridan so ‘rabdi: “Bu qushlar nimaga shovqin-suron qilyapti? Ular ni-
malar deyapti?” Vazir shohga shunday davob beribdi: “Ey shahanshoh!
Bu sirni sizga aytay. Ular sayramayapti, balki behudaga bir-biri bilan
tortishyapti. Ikkovi to‘yning mojarosini qilyapti. Biri ikkinchisiga qizi-
ni beryapti ekan, shunga sut pulini tezda ber, deb talab qilyapti: “Mana
shu vayronalami shu tundayoq berasan. Qolganini qachon berasan?”
deb birinchisi so‘rayapti. Ikkinchisi esa shunday javob beryapti: “Aslo
441

---