O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Yalavoch (elchi).
Qanday odamni elchi qilib yuborish mumkin? 
Odamlaming sarasi, bilimli va zakovatli, har tomonlama yetuk, tadbirli, 
so‘zning ma’nosini teran uqadigan, sadoqatli, ishonchli, qiliqlari to‘g ‘ri 
odamni. Elchilikka munosib ko‘rilgan odamning ichki dunyosini Yusuf 
ehizar ekan, bu lavozimga munosib ko‘riladigan odam bahonasida jami- 
yatning eng yomon, davlatni ichidan yemiradigan illatni qistirib oladi. 
Illatlar biri ikkinchisini keltirib chiqaradi. Ko‘zi suq kishi, deydi Yusuf,
- irodasiz boladi. Bu suq odamlar elchilikka noloyiq boladi.
176

---

Suq er umduchi-ul yavuz umduchi 
Kishi umduchisi ati qulg‘uchi...
Qayu beg suq ersa chig‘ay ul chig‘ay 
Qayu qul kozi toq beg ul kongli bay.
(Suq kishi ta’magir bo‘ladi, ta’ma esa yovuzdir,
Ta’magir kishining oti gadoydir....
Qaysi bek suq bo‘Isa, u qashshoqdir, qashshoq,
Qaysi qul ko‘zi to‘q bo‘lsa, u bek, ko‘ngli boydir.)(2574, 2581)
Yusuf elchilikka munosib odamlar tanlashda ulaming intellektual 
qobiliyatiga alohida e’tibor qaratadi. Elchining intellektual qobiliyati 
mamlakatning qiyoifasini boshqa bir mamlakatda namoyish qiladigan 
mulkdir. Yusufning turli fanlaming mukammal egasi bo‘lgani ana shu 
o‘rinda yana bir marta namoyon bo‘ladi. Elchi
Tetiglig bilan bilsa turlug bitig 
Bitig bilsa otru bolur er tetig
Bitisa o‘qisa eshitsa sozug 
Anin otm bilga qilur 
oz
ozug
Qamug‘ turlug ardam bu bilsa tugal 
Bu ardam bila er mengiz al
Kitablar oqir ham bilir ersa soz 
Uqar ersa she’r ham qoshar ersa oz
Nujum bilsa tibb ham yora bilsa tush 
Anin yormishi teg sozi kelsa tush
Bilir esar saqish yema handasa 
‘adad jadri qilsa masahat basa
Yana nardu shatranj bilir ersa kad 
Hariflari andin olir ersa kad
177

---

Choganga kad ersa atar ersa o‘q 
Yema qushchi avchi ajunda ozuq
Qamug‘ til bilir ersa achsa tilig 
Qamug1 xatni bilsa bitisa alig
(Tetiklik bilan turli yozuvlarni (kitoblami) bilsa, o‘rgansa,
Yozuv (kitob) o‘rgansa, so‘ng kishi tetik bo‘ladi.
Yozsa, o‘qisa, so‘zlarni eshitsa,
Shular tufayli o‘zini o‘zi dono qiladi.
Turli xil san’at, hunarlami tugal bilsa,
Shu san’at hunarlar bilan kishi yuzini yorug‘ qilsa.
Kitoblar o‘qisa hamda so‘zlami biladigan bo‘Isa,
She’rlami uqadigan bo‘lsa ham o‘zi yozadigan bo‘lsa.
Nujum va tibni bilsa hamda tush ta’bir qila bilsa,
U ta’bir qilganidek so‘zlari to‘g‘ri kelsa.
Saqish hamda handasani bilsa,
Sondan ildiz chiqarsa, yana chegaralami aniqlashni bilsa.
Yana nard va shatranjni yaxshi biladigan bo‘lsa,
Raqiblari undan juda bukilsa (mot qolsa).
Chavgonga mohir bo‘lsa, o‘q otadigan mergan bo‘lsa,
Yana dunyoda ilg'or lochindor, ovchi bo‘Isa.
Barcha tillami bilsa, tilini so‘zga ochadigan bo‘lsa,
Turli xatlami bilsa, qo‘li bilan yozsa (ya’ni qo‘li xatga ravon yur-