O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

(Sh.Shomuhamedov tarjimasi
)
«Shohnoma» oltmish ming baytga yaqin ulkan asar. Bu dostonda 
ellik podsholikdan iborat to‘rt sulolaning - Peshdodiylar, Kayoniylar, 
Ashkoniylar, Sosoniylar sulolalarining to‘rt ming yillik tarixi berilgan.
Peshdodiylar sulolasining hukmronligi Qayumarsdan boshlanadi 
va so‘ngra Hushang, Tahmuras, Jamshid, Zahhok, Faridun, Manuchehr, 
Zol kabi o‘n bir hukmdor davom ettiradi. Kayoniylar sulolasi Kaykovus 
hukmronligidan boshlanadi va Iskandar hukmronligi bilan tugaydi. Bu 
sulolani o‘nta hukmdor boshqargan (ba’zi manbalarda Iskandar Kayo- 
niylarga emas, Ashkoniylar sulolasiga mansub deb qaraladi). Ashkoniy­
lar sulolasi esa Doro hukmronligidan boshlanib, Arduvon binni Yalosh 
hukmronligigacha davom etadi va, Navoiyning aytishicha, «tarix ahli 
orasida bu tabaqa dag‘i salotin tartibida bag‘oyat muxolifat ko‘ptur (Ta- 
rixchi olimlar orasida bu sulola sultonlari tartibida qarama-qarshi fikr- 
lar ko‘p)». Navoiyning tadqiq etishiga qaraganda, Ashkoniylar sulolasi 
Ashk binni Dorodan boshlangan va davlatni jami o‘n beshta hukmdor bi- 
rin-ketm boshqargan. So‘nggi - Sosoniylar sulolasi hukmdorligi Ardas- 
her hukmronligidan boshlanib, Yazdigird hukmronligigacha davom etdi.
Doston muqaddimasi Ollohga hamd bilan boshlanib, «Aql vasfida 
bir necha so‘z» bobiga o‘tadi. Bu bobda Firdavsiy inson aql-zakovatini 
ulug‘laydi, Olloh ato etgan oliy idrok - bu aql ekani, kishiga aqli rah- 
namo bo‘lishi lozimligi, aks holda inson umrini afsus-nadomat bilan 
o‘tkazishi haqida o‘git beradi. Shu bilan birga, insoniyatni aql bilan ish 
tutishga, donolardan ibrat olishga da’vat etadi:
Hamisha aqlingni rahnamo etgil,
Noloyiq ishlardan olisroq ketgil.
147

---

Yo‘l izla donolar suxani tomon,
Dono so‘zin takror etib, kez jahon