O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

vafo, ammo oshiqning ko‘ngli baribir o ‘sha jafochiga mubtalo bo‘lgan;
ko‘ngul oshiqni dardu g'amga oshno qilgan; ko‘ngli uni hijron o ‘tida
kuydirib, ayshu ishratdan mahrum qilgan va h.
Endi ikkinchi g ‘azalning matla’iga e ’tibor bcraylik:
Ey meni mundoq jahonda xoksor etgan k o ‘ngul,
Yor zulfitek parishon ro‘zgor etgan ko‘ngul.
Bu g'azaining matla’i mazmuni keyingi baytlarda davom etadi:
ayshu ishrat ichida uning ko‘ngli dardu balolarni ixtiyor etgan; yillar
davomida yiqqan javohirlarini - obro!-e ’tiborini ko‘ngli oyoq osti qilib
tashladi; bir paytlar elning nazarida e ’tiborli odam bo‘lgan edi, ammo
ko‘ngli endi uni it kabi bee’tibor qildi.
Uchinchi g ‘azalning matla’i quyidagicha:
Ey soching zanjirining rnajnuni bu shaydo ko‘ngu!,
Necha yonsun furqatingning o ‘tina imdo ko‘ngul.
Endi oshiq ma’shuqaning jafo va zulmlarini emas, balki ko‘ngilni
ma’shuqaga bog‘lovchi omillar - sochiga shaydo bo‘lgani, firoq o ‘tida
yonganda ko‘ngil madad bergani va ma’shuqa tufayli ko‘p balolar
ko‘rganini hikoya qilayotganday bo‘ladi. Avvalgi ikki g ‘azalning xu-
losasi shu g ‘azalda jamlanadi. Oshiq ma’shuqaning hamma jafolarini
boshdan kechirib bo‘Idi, endi taqdirga tan berdi, hammasiga ko‘ngul sa-
babchi bo‘ldi.
Shoir dardlarini bitta g ‘azal doirasiga sig‘dira olmagan. Shoir os­
hiqning ahvolini tadrijiy ravishda rivojlantirib borgan. Ko‘ngul jafoni
kuchaytirib, zulmni orttirib boraverdi, oshiq esa ko‘ngli oqibatida kel­
gan jafolami va zulmni qabul qilaverdi. Shunday qilib, uchinchi g ‘azal
ko‘nguining ishlariga yakun yasadi.
470

---

Gadoiy g‘azallarining qofiyalanish 
tizimi haqida. Ba’zi