O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

ganini ko‘rsatadi, Turk xoqoni Bilga xoqon inisi Kul tiginga nisbatan
“ko‘rar ko‘zum” iborasini ishlatgan edi. Doston muallifi o ‘sha iborani
qo'llab, Yusufning Yoqub uchun tengi y o ‘q qadrli ekaniga ishora qilgan.
“K o‘z uzra ko‘z” iborasi ham o ‘zbek tilidagi “ko‘z-quloq bo‘lib turmoq”
ma’nosidagi iboraga o ‘xshash, shu iboraning ekvivalenti. Shoir “ko‘z
uzra ko‘z” iborasini qo‘llash orqali Yusufning, bir tomondan, tengsiz
go‘zal ekanini, ikkinchi tomondan, o ‘g ‘illar Yoqubga bergan va’dalariga
sodiq ekanliklarini ko'rsatmoqchi b o ‘lgan.
Shoir bu an’anaviy syujet asosida shunchaki ma’lum voqealami ba-
yon qilishdan qochadi. Kitobxon ko‘z o ‘ngida manzaralar paydo qilishga
usta, go‘yo voqealami o ‘z ko‘zi bilan ko‘rgan, voqealaming ishtirokc-
hisi bo‘lganday. Akalaming Yusufga nisbatan yovuzliklarini shoir qa-
lamga olar ekan, akalaming yovuzligini o ‘zlarining tilidan fosh qiladi.
Yusufning ilojsiz, nochor ahvolda qolgani haqidagi misralami kitobxon
o ‘qiganda, beixtiyor o ‘zi ham Yusufning ahvoliga tushib qolganday his
qiladi:
Har biri zanbur kibi urdi nish,
B o‘ldi oning gul badani jumla resh.
Har biri tashlodi anga mushtu lagad,
Y a’inki Ya’qub seni der valad.
Har biriga sig ‘inib eltur panoh,
Yo^q edi Yusufqa kishi uzrxoh.
Bo‘ldi aning gul tanidin xun ravon,
Nolau zori qilur erdi fig‘on.
Y o‘q edi faryodina faryodras,
Kuydi aning nolasidin xoru xas...
D oston d a tush va k urash m otivlari. 
“Qissayi Y u su f’ va “Yusuf va
Zulayho” dostonlarida ham voqealar Yusufga bog‘lanadi, u dostonning
435

---

bosh qahramoni, dostonning barcha qahramonlari ham Yusuf obraziga