O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Barcha “Y usuf’ qissalari hamda “Yusuf va Zulayho” dostonlari ora­
sida keng tarqalgan dostonlami ana shu tarzda guruhiash mumkin. Sharq
adabiyotida “poetik o'zlashtirish” natijasi bo‘lgan boshqa “Y u su f’ qis­
salari va “Yusuf va Zulayho” dostonlarining hammasini mazkur guruh-
lashga jalb qilish imkoni y o ‘q.
Albatta, bunday guruhlanish shartli bo'lib, “Yusuf va Zulayho” dos-
tonlarida majoziy ishqdan ko‘ra, haqiqiy (ilohiy) ishq ustunlik qiladigan
lavhalar ko‘p o ‘rin egallagan.
XIV-XV asrlar adabiyotida “Yusuf va Zulayho” dostonlari shoiriar
ijodining adabiyotdagi o ‘mini va mavqeini bclgilaydigan omillardan biri
bo Tib qoldi. Alisher Navoiy “Majolis un-nafois” asarida keltirgan ayrim
m a’iumotlar shundan daloiat beradi. Navoiy Xoja Mas’ud Qumiy
degan shoir haqida ma’lumot berar ekan, uning masnaviysi puxta,
g ‘azallari ravon ekanligi haqida to‘xtalib, “Tig‘ va Qalam” munozara­
si, “Shams va Qamar” dostoni bilan bir qatorda, “Yusuf va Zulayho”
dostoni borligi haqida ham aytib o ‘tadi (Navoiy. MAT. 13-jild. 47-b.).
Navoiy “Tarixi anbiyo va hukamo” asarida Yusuf qissasini bayon qilar
ekan, Firdavsiy, Abdurahmon Jomiy, Xoja Mas’ud Iroqiy va boshqa bir
qator azizlaming “ Y usuf va Zulayho” qissalari hamda boshqa bir qator
shoirlaming bu nomdagi asarlari haqida eslatadi. Shuningdek, Navoiy
“Inshaalloh umr omon bersa, turk tili bila o ‘q” Yusuf haqida doston yo-
zish niyati borligini bayon qiladi (Navoiy. MAT. 16-jild, 122-b.).
Qul 
Ali ijodi. Oltin 0 ‘rda va Temuriylar saltanati davrida o ‘zaro
madaniy aloqalarning ma’lum izga tushgani adabiy jarayonda ham kes-
kin o ‘zgarishlami paydo qildi. Bu hodisa aynan “Y usuf’ qissalari va
“Yusuf va Zulayho” dostonlariga ham tegishli. Jumladan, Qul Ali ijo-