O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

(112-
bet).
Shu tariqa insonning baxtiyor yashashi uchun asos sifatida yana uch 
turli zamin haqida aytiladi. 
Birinchisi,
bug‘doy ekilgan, suv chiqarilgan 
va daraxt ko‘karib turgan, sug‘oriladigan va shudgor qilingan zamin; 
ik­
kinchisi,
qo‘ylar va tuyalar ko‘p parvarish qilinadigan zamin; 
uchinchisi,
eernasl qo'ylar va tevalar yashaydigan zamindir.
Markaziy Osiyo chorvachiligida transport vositasida foydalaniladi- 
gan tuyachilikka alohida e’tibor berilayotgani o‘sha davrda hududning 
iqtisodiy hayotini rivojlantirgan omillarni ham ko‘rsatadi. Ana shu besh­
ta fazilatning aksi - g‘am-g‘ussaga giriftor bo'lgan besh maskan haqida 
ham alohida bayon qilinadi. Insoniyatga tamomila befoyda, shu bilan 
birga, zardushtiylar e’tiqodiga tamomila zid bo‘lgan maskanlar quyida- 
gilardir: 
birinchisi,
mifologik tog‘ Arzivar - do'zaxdan chiqqan devlar 
yig'iladigan maskan; 
ikkinchisi.
odamlar va itlaming jasadlari tuproq- 
qa ko‘miladigan joylar; 
uchinchisi,
odamlaming jasadlari qalashtirib 
ko‘miladigan daxmalar; 
to ‘rtinchisi,
Axrimandan yaralgan maxluqlar in 
qurgan makon; 
beshinchisi,
g ‘uborli ko‘chada o‘ldirilgan to‘g‘ri odam 
ortidan xotini va farzandlari ohu fig‘on chekib borayotgan joydir. Za- 
minni bulg‘agani uchun insonga beriladigan jazo, turmush tarzi haqidagi 
qonun-qoidalar “Vendidod”ning muhim qismlaridandir.
Axura Mazdaning yaxshi va yomon maskanlarga bergan bu bahosi 
ostida faqat real hayot hodisalarini ko'ramiz. Ayrim timsollar mifologik 
mazmun kasb etsa ham, real voqyelikka va real borliqqa boglangan.
33

---

0 ‘z navbatida zaminning baxtiyorligi ma’lum bir insonga, eng mu- 
himi, ongli hayot kechiradigan insonga bog‘liq. Zaminni hamma inson 
ham baxtiyor qila olmaydi. Mehnatkash, yerga mehr qo‘ygan insongi- 
na baxtiyor qila oladi. Zardusht “Zaminni hammadan ko‘p kim baxtiyor 
qila oladi?” degan savolga Axura Mazda shunday javob beradi:
“U hammadan ko‘p bug‘doy, giyoh va mevali daraxtlar ekkan zot- 
dir. U quruq yerlarga suv chiqargan va suvli yerlami shudgor qilgan 
zotdir. Uzoq zamon ekilmagan va omoch tegmagan zamin baxtsizdir. 
U omochni orzu qiladi. Bunday zamin balog‘at pallasiga kirgan so- 
hibjamol qizdir. Bu qiz farzand ko‘rish va yaxshi yostiqdoshga intiq- 
dir. Kimda-kim zaminni chap qo‘li bilan, o‘ng qo‘li va chap qo‘li bilan 
shudgor qilsa, zamin unga farovonlik baxsh etadi. U go‘zal va pokiza 
qizga o ‘xshaydi. Bu qiz er xonadoniga kirib borib, o‘z to'shagida halol 
yostqdoshiga farzandlar tug‘ib beradi. Zamin ham mo‘l-ko‘l mevalarini 
in’om etadi. Kimda-kim zaminni chap va o‘ng qo‘li bilan, o‘ng va chap 
qo‘li bilan shudgor qilsa, zamin unga shunday deydi: - Ey mard! Ey meni 
chap va o‘ng qo‘li bilan shudgor qilgan zot! Odamlar hamisha bu yerga 
keladilar va non so'raydilar. Men bu yerda hosilga kiraman, sen uchun 
har turli xo‘rak va mo‘l-ko‘l bug'doy yetishtiraman”(7