O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

g ‘azal
termini ostida 
keltirilgan janr buning yorqin misolidir. Bu g ‘azalni Zulayho Yusufning 
firoqida o‘rtanganda aytgan.
G ‘azal
Jilva birla solnu chiqg‘an ol yangoqlig' yoni qor,
Ko‘zlari yulduz, yuzi kun, olini ko‘kning oyidin.
Ko‘rsayurman ko‘rkingizni ko‘rgu boim as ko‘zginam,
K o'rk zakotin berki vojib qilsa ko'rkning boyidin.
Qosh otib ko'nglumni olg‘an jon qo'larsiz berayin,
Ul netak oshiq bo‘lurkim, qaytsa ma’shuq ra’yidin.
Nogahon bir qubla qo‘lsam o'fqa birla hoyqirar,
Jon berib o ‘lgay telim ul jum la qilg‘on hoyidin.
Rabg‘uziy qul Nosiruddin ta’bi turluk so‘z tuzar,
Gulchirab usruk o ‘lay ko‘z boqsa quymoch qoshidin (1. 126-b.).
Mazkur g ‘azal maqtaida Rabg’uziy taxallusini keltiryapti. Ammo 
e’tibor bersak, g'azal janri qoidalariga xilof qoidani koVamiz. Bu -
g ‘azalning matlai qofiyalanmaganidir, ya’ni g ‘azalning qofiyalanish ti- 
zimi 
a-a, b-a, v-a
shaklida bo‘lishi lozim edi. Matlasi qofiyalanmagan 
she’mi Idris alayhissalom qissasida ham uchratamiz. Ehtimol, g‘azalning 
matlai qoTyozmani ko‘chirish jarayonida tushib qolgan b o iishi ham 
mumkin.
Chamasi, 
g ‘azal 
termini ostida Rabg‘uziy mazkur janrga oid hamma
Sayrag‘il, suchuk tilingdin so‘z chiqar so‘zlar sog‘i (2, 197-b.)
247

---

she’rlami jamlamagan. Jumladan, yana Yusuf qissasida “she’r ” termini 
ostida mulamma’ san’atining namunasi sifatida g ‘azal berilgan. She’r 
maqtai
Rabg‘uziy Nosir ko ‘rursa yuz o ‘vurmas ishqdin,
Bek necha bushub so‘karsa qul qachon ko‘nglin kesar (1, 116-b.). 
misrasi bilan tugaydi.
Rabg‘uziy o ‘z asarida istifoda etgan she’rlarga turli terminlami 
ishlatgan. Jumladan, u bayt termini ostida asosan to‘rtliklami keltiradi. 
Mazkur to ‘rtliklar to ‘rt yoki sakkiz misradan iborat, qofiyalanish tizimi