O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti Nasimxon rahmonov

Ulug ‘ hojib.
Bekning huzuriga har qanday toifadagi va lavozimda- 
gi odamlar hojib orqali kirgan. Bekning siyosatini, qonun-qoidalarini, 
tartiblarini, nizomlarini hojib bajarardi. Shuningdek, qashshoq, tul, ye- 
timlar arz bilan bek huzuriga kelganda, ulami tinglab, talablarini va eh- 
tiyojlarini bekka bexato yetkazish ham hojibning vazifasi edi. Shu bois 
Yusuf bunday lavozimga birinchi navbatda, ko‘zi to‘q, uyat-andishali, 
ko‘p bilimlardan xabardor, zehnli odam tayinlanishi lozimligini va tash- 
qi qiyofasi chiroyli, soqolini doim qirib yurgan bo‘lishi, mard, ovozasi 
ketgan, andishali, diyonatli bo'lishi darkorligini maslahat beradi. Mana, 
Yusufning hojiblik unvoniga qo‘ygan talabi:
Hajibliqqa ashnu bu on nang kerak,
Yeti ko‘z qulaq saq ko‘ngul keng kerak.
Yuzi korki bod til uqush og bilig 
Qilinchi bularqa tugal teng kerak.
Uzun kech yashasuni elig ozi 
Ulug‘ hajib ul begka korgu kerak.
Torn ham toqu ondi yinchka tapug‘
Ulug‘ hajib etsa achar yol qapug‘.
(Hojibliqqa eng avval ushbu o‘n narsa lozim:
0 ‘tkir ko‘z, soq quloq, keng ko‘ngil kerak.
175

---

Yuz chiroyi, qomati, tili, zehni, aqli va bilimi tugal,
Qilmishlari bularga to la teng boiishi kerak.
Elig o‘zi uzun va uzoq yillar yashasin,
Ulug‘ hojib bekning ko‘rar ko‘zidir.
Qonun (siyosat) hamda rasm-qoida va nizom ishlari nozik xizmat, 
Ularni ulug‘ hojib bajarsa, mushkul yo‘1 va eshiklar ochiladi.) 
(2449-2452)
Darvozabonlar boshi.
Yusufning ta’rifi bo‘yicha shuni anglash 
mumkinki, darvozabonlar boshi ham ideal shaxs obrazi. Inson zotiga xos 
mehribonlik, tantilik, odamlaming dardiga malham bolish kabi fazilat­
lami o‘zida mujassam etgan odam darvozabonlar boshligl lavozimligi- 
ga munosibligini Yusuf alohida aytib oladi. Ayni paytda Yusuf bu lavo- 
zimdagi odamning xizmat majburiyatlarini ham ko‘rsatib, har doim qo‘1 
ostidagi soqehilarning vazifasini nazorat qilib borishiga oid ko‘rsatmalar 
beradi. Q o l ostidagi odamlarga mehribonlik ko‘rsatishi, tanglikda qol­
gan soqchilariga yordam qolini cho‘zishi lozim. Shu bilan bir qatorda
Korn alsa yat baz keligli kishig
Ag‘ir tutsa qoldash qilinmish eshig
(Yot- begona, musofir kishilami yaxsh kutib olsa,
Yaqinlik qilgan eshlami qadrli tutsa.) (2509)
Yusuf bojibning va darvozabonlar boshliglning mas’uliyatini mam- 
lakat, beklikning farovonligi, gullab-yashnashi, bekning nomi ulugla- 
nishi kafolati sifatida qaraydi.