O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti tasviriy san’at va mehnat ta’lim fakulteti

O`zgartirish 
funktsiyasi tashqi muhitni qo`lay holatda saqlaydi, insonni muhit bilan 
aloqasini kengaytiradi, uning faoliyatini optimizatsiyalashtiradi.. 
Rezul`tativ 
funktsiya buyumni maqsadlarini tavsiflaydi. Buyum uchun iste`molchinig 
talablari muhimdir. 
Integrativ 
funutsiya 
inson 
va 
jamiyatni 
birinchi 
nazarda 
tutadi. 
Bu 
jarayon 
insonni ijtimoiy yaxlitlikka (madaniyatga, xalqqa, ijtimoiy 
guruhga, oyilaga) aloqadorligini tushunishni nazarda tutadi. 
Estetik 
funktsiya 
har 
xil 
xalqlar 
tomonidan 
turlicha 
tushunilgan. 
Masalan, ba`zi xalqlar tana 
shaklini deformtsiya qilishgan, korset 
kiyishgan va x.k. 
Damba-dam 
estetik 
funktsiya 
ikkkinchi 
darajali 
bo`lgan. 
Masalan, 
diniy 
funktsiya 
- 
SHarq 
kostyumida, 
ijtimoiy 
va 
estetik 
- 
Evropa 
kostyumida, utilitar va himoya funktsiyalari 
esa - ishlash uchun 
mo`ljallangan kostyumida ifodalanadi. 
Bolalar kiyimida asosan utilitar va estetik funktsiyalari ustunlik qiladi. 
Umuman aytganda, kostyum asosan 
himoya, biostimulyatsiya, ijtimoiy, belgi, erotik va 
estetik funktsiyalarni bajaradi.

---

24 
Kostyum odamni issiq-sovuqdan, hayvon va hasharotlardan, korxona sharoitlaridan va 
x.k. saqlaydi. 
Xalq kostyumlarda sehr-jodulardan himoya qiladigan elementlari mavjud (tumorlar, ko`z 
munchoqlar, amulet va talismanlar va b.). 
Kostyum begona psixologiya va ahloqlardan himoya qiladi. Masalan, noxayrixohlik sharoitda 
kiyimni barcha tugmalarga tugmalashardi. 
Belgi funktsiyasi asosan bezaklar yordamida ifodalanadi. 
Tarixiy va zamonaviy kostyum 
biostimulyatsiya 
funktsiyani bajaradi. Kostyum 
yordamida odamni kasal qilish yoki sog`aytirish mumkin. Ammo, kostyum o`zgaruvchan 
bioqobiq sifatida insonning xayotiy jarayonlarini yaxshilashga yordam bergani to`g`risida xali 
tadqiqotlar o`tqazilmagan, garchi tarixda bunga ko`p misollar bo`lsa ham: biostimulyator sifatida 
tanani turli joylarini bo`yash, gardishlar, og`ir osilchoqlar, sirg`alar, tojlar va x.k. taqish. 
Kostyumning 
biologik 
aspektini 
o`rganish 
optimal 
issiq 
va 
energohimoya 
xususiyatlarini 
ta`minlaydigan loyiha yaratishga yordam 
beradi. 
Modada o`z funktsiyalari va omillashtirish qonuniyatlari bor. 
Etakchi funktsiyalaridan biri – 
biostimulyatsiya 
va 
yangilanishdir
. Bu funktsiya inson 
qiyofasini faqat mavsum, iqlim va jugrafik sharoitlaga mos yangilanmasdan, hayotiy jarayonlarni 
stimullashtirib, ularni normal bo`lishiga imkon beradi. Uning ritmi tabiiy ritmlariga mos bo`ladi. 
Hamma 
tan 
olgan 
modaning 
funktsiyasi 
– 
ijtimoiy. 
G.Dj..Blyummer 
modaning 
ijtimoiy funktsiyasini quyidagicha taqsimlaydi : moda- 
fantaziyaning beg`araz o`yini, odamlarning injiqligini natijasi; moda - 
odatlarni hukumronligidan xalos bo`lishiga imkongiyat 
beradigan vosita; 
moda - sanktsiyalangan tavakkalning bir turi; moda - shaxs o`z o`zini namoyon etish vositasi; 
moda - yordamida sinflar ajralib turadi. 
Moda demokratlashsa ham (shakl oddiylashadi va haddan tashqari utilitarlashadi), 
kostyum muayyan ijtimoiy sinf belgisini namoyish etadi. 
Kostyum tarixi barcha davrlarida 
erotik 
funktsiyani bajargan. Ayollarning uzun yumshoq 
va yupqa kiyimlari harakatda tana shakllarini ko`rsatardi. Asosiy qoyida: tana qanchalik berk 
bo`lsa, shunchalik erotik ta`sir etadi, ya`ni libos ko`rish uchun emas, balki tasavvur etish uchun 
imkon berishi lozim. Utgan davrlar ko`ylaklarida chuqur dekol`te bo`lardi; agar dekol`te 
kichiraysa, bo`ksa shaklini kattaytiradigan turnyurni (sun`iy moslama) kiyishardi. Bu ham erotik 
ta`sir etardi. 
Ammo, kostyumda erotik funktsiya faqat jins tomonlarini ko`rsatmasgan, zamonaviy 
kostyumda uni inkor qilib,