O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. U. Samadov, D. B. Xoliqulov, M. S. Saidova

1 
2 
3 
III - nav
Turli rangli metallar va 
qotishmalar bilan zararlangan, 
Bir guruh alyuminiy metalini 
miqdori, foizdan kam emas. 
85 

---

148 
hamda 
I 
va 
II 
navda 
ko‘rsatilgan, lekin I va II nav 
talablariga javob bermaydigan 
temir-tersak 
va 
bo‘lak 
chiqindilar. 
Alyuminiyli tok o‘tkazuv-
chilar 
Qora metallar bilan zararlanish, 
foizdan ko‘p emas. 
Paxta qog‘ozli izolyasiyada 
10 
 
Mis 
tarkibli xom ashyolarni hosil bo‘lishi turli tuman bo‘lib, uning to‘liq hosil 
bo‘lish xarakteristikasi 6.2-jadvalda keltirilgan. 
Ikkilamchi mis va uning qotishmasini ishlab chiqarishni asosiy xom ashyosi - 
amartizatsion temir-tersaklar, ishlab chiqarish chiqindilari va turli xil 
chiqindilaridir. Amartizatsion temir-tersaklarga - har xil muddati o‘tgan, ishdan 
chiqqan buyumlar va detallar kiradi, hamda hamma ikkilamchi mis xom 
ashyosini 46 foizini tashkil qiladi. Ishlab chiqarish chiqindilariga - konvertor va 
pech shteynlari, elektroliz chiqindilari - quyma qotishmalar, misli, latunli, bronzali 
yarim fabrikatlari kiradi. Turli xil chiqindilarga misli shlaklar, misli va mis-grafitli 
chang, bimetall (qo‘shmetal) temir-tersak va chiqindilari kiradi. 
Ikkilamchi mis xom ashyolari asosan polimetalik hisoblanadi. Shuning uchun 
bularni qayta ishlashda hamma metallarni kompleks ajratib olish kerak. 
6. 2–jadval.
Ikkilamchi mis tarkibli xom ashyolarni strukturasi 
 
Temir-tersak hosil 
bo‘lish manbalari 
Xom ashyo tarkibi, % 
Xom ashyodagi miqdori, % 
Mis 
Latun Bronza
Prokat ishlab chiqarish 
1,7 - shlak 
4,8 
- 
- 
Quyish va mis asosida 
qotishmalar 
ishlab 
chiqarish 
2,8 - shlak 
8,2 
- 
- 

---

149 
Kabel 
mahsulotlarini 
ishlab chiqarish 
8,0 - tok o‘tkazuvchilarning 
qirqimlari 
23,3 
- 
- 
Prokat mahsulotlarga, 
metallarga ishlov berish 
13,6 - deformatsiyalangan 
qotishmalarni qirqim va bo‘lak 
chiqindilari 
17,7 - deformatsiyalangan 
qotishmalarning qirindilari 
7,4 
16,6 
24,9 
26,2 
2,7 
4,2 
Shaklli quyishlar uchun 
metallarga ishlov berish 
0,5 - quyma qotishmalari-
ning bo‘lak chiqindilari 
14,4 - quyma qotishmalarini 
qirindilari 
- 
0,5 
0,3 
8,6 
1,5 
45,0 
Amortizatsion 
temir-
tersaklar 
14,7 - quyma qotishmalarini 
yasashdan hosil bo‘lgan temir-
tersaklar 
17,4 - deformatsiyalangan 
qotishmalardan 
yasalgan 
buyumlarning chiqindilari 
9,2 - kabel mahsulotlari-ning 
temir-tersaklari 
0,5 
12,2 
26,6 
11,3 
28,7 
- 
41,6 
5,0 
-