O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirli

9-Rasm J.kukning surati. 
Jeyms Kuk 1728 - yilning 27 - oktyabrida Buyuk Britaniyaning Janubiy Yorkshir 
grafligidagi Marton qishlogida tug'ilgan . 1736 - yilda Kuklar oilasi Greyt Ayton 
qishlogiga ko'chib o'tib , Jeyms shu yerdagi maktabda ta'lim oldi . 18 yoshga 
tulganda , ya'ni 1746 - yilda ko`mir tashiydigan « Frilay » savdo kemasiga yunga 
bo'lib ishga yollangach , bo'lajak sayyohning dengizdagi hayoti boshlangan 
.1768-1771 - yillarda << In - devor >> kemasida Tinch okeaniga amalga oshirilgan 
birinchi ekspeditsiya Janubiy materikni topish va Avstraliya qirgoqlarini , ayniqsa 
, uning hali o'rganilmagan sharqiy qismini tadqiq etishni o'z oldiga maqsad qilib 
qo'ygandi . Kuk ekspeditsiyasi 1768 - yilning 26 - avgustida Plimut shahridan 
chiqib , 1769 - yilning aprelida Taiti oroliga yetib borgan . Tinch okeanida yana 
to'rtta orolni kashf etib , ochiq dengizda 2,5 ming km suzib , 1769 - yilning 
oktyabrida qor bilan qoplangan baland togli noma'lum yerga yetib keldilar . Bu 
Yangi Zelandiya boʻlib , sayyoh uch oy davomida uning barcha qirgoqlarini 
tekshirib chiqqan . Tekshirishlar natijasida Kuk ushbu orol Abel Tasman 
aytganidek , Janubiy yerning bir qismi bo'lmay , balki o'rtasidan bo'g'iz bilan 
ajralib turuvchi ikkita yirik oroldan iborat ekanini tasdiqlagan va xaritaga 
tushirgan . Keyinchalik bu ikki orolni ajratib turuvchi bo‘g iz Kuk nomi bilan 
atalgan.1770 - yilning aprel oyida Kuk birinchi bo'lib Avstraliyaning sharqiy 
qirg'oqlariga kelgan . Sayyoh Avstraliyaning umumiy uzunligi 4000 km.ga teng 
sharqiy qirg'og'i va katta marjon qoya tusiqlarining barcha qismlarini ( 2300 km 
) o'rgangan va xaritaga tushirgan . Kuk Avstraliyada noma'lum hayvonga duch 
kelgan va mahalliy aborigendan « bu qanday hayvon ? » , deb so`raganda , 
inglizchani bilmagan aborigen
o’
z tilida « tushunmayman » , deb javob bergan 
va bu soz « kenguru » qabilida talaffuz etilgan .
21

---

Jeyms Kuk tabiatshunos Jozef Benks hayvonni xuddi shu nomda 
ta'riflab , oz ma'lumotlarini ikkinchi ekspeditsiya natijalari bilan birga 
e'lon etishgan va va shu tariqa yevropaliklarga kenguru ma'lum bo'ldi 
. va Kuk Avstraliya qirgoqlarini Katta marjon qoya to'siqlari okeandan 
ajratib turishini tekshirayotib , Avstraliya va Yangi Gvineya o'rtasidagi 
bog‘ozga
duch kelgan va « Yangi Gvineya Avstraliya bilan tutashmi yoki 
yoqmi» degan savolga aniqlik kiritgan . Xuddi shu orqali Kuk 
Bataviyaga ( hozirgi Indoneziya poytaxti Jakarta shahri ) kelgan . Kuk 
singa xastaligiga qarshi kurashning samarali usulini topgani malum. 
Ammo tropik bezgak kasalligi tufayli uning ko`plab hamrohlari vafot 
etgan . 1771 - yilning 14 - martida Kuk ekspeditsiyasi Keyptaun 
bandargohiga kelganda , kemada ishga yaroqli 12 kishigina qolgan edi 
. Keyptaunda kema ekipaji to
’
ldirilib , ekspeditsiya 1771 - yilning 12 - 
iyulida Britaniyaga qaytib kelgan .