Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vaziri mirzo ulugʻbek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti

zombilashuvi yoki 
insonning
biorobotga 
aylanishini 
bildiradi. Barcha kutilmagan jinoyatlar shu holatdan kelib chiqadi. Xaos 
holati esa tizimda sinergetik tadqiqotlardan kelib chiquvchi xulosaga koʻra 
―kapalak effekti‖ni sodir etadi. Ya‘ni xaos holatidagi tizimga tashqa‘ridan 
juda kichik birgina ta‘sir (turki) boʻlsa hamki, butun tizim oʻz barqarorligini 
yoʻqotib, vayron boʻladi.
Hozirgi davr fan-texnikasi taraqqiyotining oliy gʻoyalaridan biri
boʻlgan ―sun‘iy intellekt‖ (SI) yaratish muammosi ham koʻpdan buyon juda 
koʻpchilikni diqqat‘ini oʻziga tortayotgan va ratsionallashuv jarayonining 
insoniyatga, jamiyatga ta‘siri masalasini yanada keskinroq qilishi mumkin 
boʻlgan muammolardan biridir. Gap shundaki, taqdir kinoyali hazil qilib 
biorobot qiyofasidagi sun‘iy intellektni yaratib boʻldi. Zero, ―non va 
tomosha‖ bilan qanoatlanuvchi va shungagina intiluvchi biorobotga 
aylangan kishilar farosatining programma bilan ishlaydigan sun‘iy 
intellektdan farqi yoʻq. Chin ma‘nodagi aqlli inson esa oʻz hayotining 
ma‘nosi bilan qiziquvchi, uni topishga intiluvchi kishidir. 
Shunga qaramay fan SI yaratish boʻyicha tinimsiz izlanishlar olib 
bormoqda. Shu ma‘noda SIni yaratish mumkin va kerakligini yoki buning 
aksi boʻlgan fikrlarlarni oldinga suruvchilar orasida juda koʻp tortishuvlar 
ketmoqda. Biz bu borada avvalo matematika, umumiy nisbiylik nazariyasi va 
kvantlar nazariyasi kabi sohalarida faol ish olib borgan hozirgi davrning eng 
taniqli olimlaridan biri, Oksford universiteti matematika kafedrasining 
rahbari, shuningdek, koʻpgina chet el universitetlari va akademiyalarining 
faxriy professori va oʻzi kabi mashhur olim Kembrij universiteti professori 
Stiven Xokingning doʻsti va hamfikri Rodjer Penrouzning qarashlariga 
toʻxtalamiz. Uning ―Teni uma: V poiskax poteryannoy nauki o 
soznanii‖nomli kitobi hamda 1995 y. oʻqigan Tenner ma‘ruzalari asosida 
yozilgan "Qirolning yangi aqli. Kompyuterlar, mulohazalar va fizikaning 
qonunlari haqida"
1
nomli kitoblari ayni shu muammoga bagʻishlangan va 
Angliya‘ning Nensi Kartrayt, Abnerom Shimon shuningdek, mashhur 
nazariyotchi-fizik Stiven Xoking tomonidan yozilgan boblarni ham oʻz 
ichiga olgani bilan ham diqqatga sa‘zovor.
SIni 
yaratish, 
ya‘ni tafakkur 
jarayonini 
modellashtirish 
muammosini yoritish uchun Penrouz juda keng doiradagi hodisalarni va 
ilmiy bilimlarni qamrab olgan: matematikaviy tafakkurni algoritmlash, 
Tyuring modellovchi mashinalari, murakkablik nazariyasi, Gyodel teoremasi, 
materiya‘ni teleportatsiyasi masalasi, kvantlar fizikasining paradokslari, 
entropiya hodisalari, Olamning (Kosmosning, Koinotning) vujudga kelishi 
(shakllanishi) masalasi, qora tuynuklar, inson miyasining tuzilishi va boshqa 
1
Пенроуз Р. "Новый ум короля. О компьютерах, мышлении и законах физики".// Қаранг:. 
http://polbu.ru/penrosemindshadows/
4.
08.2003 19:11