O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

chunki
u bilan suhbatlashish 
ko`ngildagi g`amni quvadi.
Negaki
bog‘lovchisi
so„roq olmoshidan yasalgan bo„lib, bosh gapdagi
harakat, voqea-hodisaning yuzaga kelish sababini aniqlash uchun xizmat
qiladi. Bu bog„lovchi ham xuddi
chunki
bog„lovchisi 
kabi sabab ergash gap
tarkibida qo„llanadi.
Masalan,
O„qituvchi Anvarni darsga kiritmadi, 
 negaki
dars boshlanib
bo„lgan edi. 
Professor M. Asqarova o„zining “Hozirgi o„zbek adabiy tili” kitobida
negaki
bog„lovchisining boshqa variantlarini ham sanab o„tganlar,
ya‟ni
negaki
bog„lovchisi ko„pincha jonli tilda 
nimagaki, naki
shaklida,
nega
deng,
nega desangiz, nega deganingda, nima uchun desangiz
kabi birikmali holda
ishlatilishi mumkin
9
.
 
9
M. Asqarova “ Hozirgi o‟zbek adabiy tili”, Toshkent, “O‟QITUVCHI” nashriyoti, 1987 – yil, 176 – bet. 

---

12 
Sababki
bog‘lovchisi 
tarkibidagi
sabab
so„zi asli ot bo„lsa ham,
-ki
yordamchisi qo„shilishi bilan sababning izohini ifodalovchi bog„lovchiga
aylangan.
Chunki, negaki
bog„lovchilariga o„xshab ergash gap tarkibida keladi
va ularga sinonim bo„la oladi.
Masalan,
Bugungi qilgan ishimdan o„pkalamadim,
sababki
ayb
o„zimdan o„tdi. 
Toki
bog‘lovchisi
maqsad ergash gapni bosh gapga bog„lash uchun
xizmat qiladi. Bu bog„lovchi bosh gapdan keyin kelgan ergash gap tarkibida
keladi. Ko„pgina tilshunoslarimiz
toki
bog„lovchisi
nifaqat maqsad ergash gapli
qo„shma gaplarni hosil qilishda ishlatiladi deb e‟tirof etganlar.
Masalan, 
Bu 
masalanikeng 
muhokama 
qilamiz, 
toki 
boshqa 
qaytarilmasin.
(bu gap maqsad ergash gapli qo„shma gap bo„lib, maqsad
ergash gap bosh gapdan keyin kelgan). 
Professor M. Asqarova o„zining “Hozirgi o„zbek adabiy tili” kitobida
hamda “O„zbek tili grammatikasi”da yuqoridagi tilshunoslarimizning fikrlariga
qo„shimchalar kiritganlar. Ya‟ni, “