O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 26. Modda bo‘lgan holda elektrostatik maydon
Elektrostatikaning asosiy vazifasi ixtiyoriy zaryadlangan o‘tkazgich va neytral dielektrik tomonidan hosil qilgan maydonni topishdan iboratdir. Dielektrik qutblanganda hosil bo‘lgan qutblangan zaryadlar ham o‘zi elektr maydoni hosil qilgani uchun, fazoning har bir nuqtasida hosil bo‘lgan kuchlanganlik o‘tkazgichning erkin zaryadlari hosil qilgan maydon kuchlanganligi E^erk. va dielektrikning qutblangan zaryadlari hosil qilgan maydon kuchlanganligi E^q yig‘indisidan iborat bo‘ladi:

E = E^erk + E^q (26.1)

(Agar dielektrikka ya’na zaryad berilsa, u vaqtda bu formulaga qutblanmagan zaryadlar hosil qilgan kuchlanganlik ham kiritiladi).

Shuni eslatib o‘tamizki, superpozitsiya prinsipi masalani umumiy holda yechishga yaroqli emas. Ish shundaki, uni qo‘llash zaryadlarning fazoda tarqalishi berilgan holda qulaydir, erkin zaryadlarning o‘tkazgich sirtida taqsimlanishi va dielektrikdagi qutblangan zaryadlar izlanayotgan maydon orqali aniqlanadi va avvaldan aniq emas( bundan zaryadning taqsimlanishini simmetriya nuqtai nazaridan yoki nuqtaviy zaryadlar sistemasi mustasnodir). Shuning uchun maydonni aniqlashda elektrostatika tenglamalaridan foydalaniladi.

Sirkulyatsiya haqidagi teorema modda bor yoki yo‘q bo‘lishidan qat’iy nazar o‘rinli bo‘ladi. Oqim haqidagi Gauss teoremasini aniqlashtirish mumkin, ya’ni bu yerda qutblangan zaryadlar o‘rniga dielektrik muhit xarakteristikasi ishlatiladi.