CcPpKk * QccPpKk
Qirmizi rangli aleyronga ega bo'lgan individlar - 9 ta; Qizil rangli aleyronga ega bo'lgan individlar -3 ta;
Oq rangli aleyronga ega bo'lgan organizmlar- 20 ta
Barcha allellar bo'yicha geterozigotali (CcPpKk) organizmlarning soni 32 ta organizmlar ichidan 4 tani
tashkil qilsa, olingan 960 tadan nechtasi bo'lishi mumkinligini hisoblaymiz: 32 ta -4t
960ta - Xta X=960*4/32=120ta Javob: chatishtirishdan olingan 960 ta individdan 120 tasi barcha
allellar bo'yicha geterozigotali ekan.
Mustaqil yeching
1.Odamlarda ikki noallel genlar jufti dominant holda bo`lsa, quloq normal eshitadi. Qolgan hollarda quloq
kar bo`ladi. Tubandagi genotipli odamlar o`zaro nikohlanganda ular va farzandlarning eshitish qobiliyati
qanday bo`ladi?
1.AABB x aabb 2.AaBb x aabb 3.Aabb x aaBb 4.AaBb x AaBb 5.Aabb x aaBb 6.Aabb x AaBb
2.Mendelning III qonuni(l) va komplementarlik(2) hodisasida fenotip bo'yicha 9:3:3:1 nisbatda ajralish
olinadi. Bu hodisalami farqini aniqlang. l-organizmlar Ijuft alternativ belgi bo'yicha farqianadi, ota-ona
belgilari yangi kombinatsiya hosil qiladi. 2-organizmlar Ita bo'yicha farqianadi, yangi belgilarrivojianadi,
Ita belgining rivojlanishi bir nechta noallel genlar nazorati ostida bo'ladi
3.Normal eshitadigan erkak va kar xotindan birinchi farzand normal eshitadigan, qolganlari kar bo`lib
tug`ildilar. Ota-ona va farzandlar genotipini aniqlang?
4.Ikki kar er-xotindan normal eshitadigan va kar farzandlar tug`ildi. Ota-ona va farzandlar genotipini
aniqlang?
5.Qovoqlarda A-B genlar gardishsimon shaklini. A-bb va aaB- holatlari yumaloq, aabb-uzunchoq shaklini
ta'minlaydi. Quyidagi qaysi chatishtirishlarda fenotip bo'yicha 3:1 nisbat olinadi? AABb x aaBb. AABb
x AaBb. AaBB x AaBB
6. Ikki kar er-xotindan normal eshitadigan farzandlar tug`ildi. Ota-ona va farzandlar genotipini aniqlang?
7.Odam gomozigota retsessiv holatda albinos bo`ladi. Er-xotinning biri albinos, biri qora tanli negrlar
oilasida dizigota egizaklar tug`ildi. Ulardan biri qora, ikkinchisi albinosdir. Ota-ona va bolaning genotipini
aniqlang?
8.Arpa o`simligida xlorofill pigmentiini sintezlashda 2 ta ferment qatnashadi. Ularning bo`lmasligi
pigment sintezining ikika buzulishiga olib keladi. Har bir fermentning sintezi har xil autosomalarda
joylashgan dominant (A va B) genlar bilan ifodalnadi. 1-ferment sinteziga javobgar genning bo`lmasligi
o`simliklarning oq rangda, 2-fermentlar sinteziga javobgar genning bo`lmasligi o`simliklarnig sariq
rangda bo`lishiga olib keladi. Ushbu genlarning birgalikda bo`lmasligi o`simliklarning oq rangini,
birgalikda bo`lishi yashil rangni hosil qiladi. Agar digeterozigota arpalar chatishtirilganda, avlodda
olingan barcha o`simliklar orasidan oq rangli o`simliklarning necha % I gomozigotali bo`ladi?
9.Kartoshka tugunagida antonsion rang bo`lishi asosiy P va R genlariga bog`liq. Lekin ular o`z ta`sirini
dominant D gen bo`lgandagina fenotipda namoyon qiladi. Shunga ko`ra, P-rrD- genotipli kartoshka
tugunagi ko`k-binafsharang, P-R-D- genotipli tugunagi qizil-binafsha rang, pp-R-D- genoyipli tugunagi
pushti rangda bo`ladi. Boshqa hollarda tugunak oq rangda bo`ladi. Kartoshkanining geterozigotali qizil-
binafsha tugunakli navi gomozigota oq rangli tugunak hosil qiluvchi pprrdd genotipli o`simlik bilan
chatishtirilganda F
b
da 152 ta o`simlik olindi. Ulardan nechtasi oq tugunakli bo`ladi?
10.Xrizantema gulining rangi ikki xil gen bilan ifodalanadi. Agar genotipda barcha genlar dominant
bo`lsa gulining rangi qizil, 1ta retsessiv bo`lsa alvonrang, digeterozigota holatda
sariq, 1 ta dominant gen
bo`lsa sariq, 4 ta retsessiv bo`lsa gulining rangi oq bo`ladi. Ota-analar chatishtirilganda, avlodda 25 ta
alvonrang, 15ta qizil formalar olindi. Ota-ona genotipini va ulardagi jami gametalar sonini toping
87
11. Qalampirning qizil rangda bo`lishi R va C genlariga bog`liq. Genotipda bu genlarning bo`lmasligi
yashil, birinchi dominant genning bo`lishi qo`ng`ir, ikkinchi dominant genning bo`lishi esa sariq rangni
namoyon qiladi. Qizil va sariq rangli qalampirlar o`zaro chatishtirilganda avlodda barcha rangdagi
qalampirlar hosil bo`ldi. Ota-ona genotipini aniqlang.J:RrCc x Rrcc
12.Qalampirning qizil rangda bo`lishi R va C genlariga bog`liq. Genotipda bu genlarning bo`lmasligi
yashil, birinchi dominant genning bo`lishi qo`ng`ir, ikkinchi dominant genning bo`lishi esa sariq rangni
namoyon qiladi. Qo`ng`ir va sariq rangli qalampirlar o`zaro chatishtirilganda avlodda barcha rangdagi
qalampirlar hosil bo`ldi. Sariq ranglilarni hisobga olmaganda, qizil ranglilar avlodning necha foizini
tashkil etadi va fenotipik guruhlar sonini toping. J:33,33 %; 3
13
.
Qalampirning qizil rangda bo`lishi R va C genlariga bog`liq. Genotipda bu genlarning bo`lmasligi
yashil, birinchi dominant genning bo`lishi qo`ng`ir, ikkinchi dominant genning bo`lishi esa sariq rangni
namoyon qiladi. Qo`ng`ir va sariq rangli qalampirlar o`zaro chatishtirilganda avlodda barcha rangdagi
qalampirlar hosil bo`ldi. Ota-ona genotipini aniqlang.J:rrCc x Rrcc
14.Beda o`simligida gulining yashil rangda bo`lishini dominant A va B genlari belgilaydi. A-bb holatda
gul qizil, aa-B holatda gul sariq, ikkala gen retsessiv bo`lganda gul oq rangda bo`ladi. Digeterozigota
yashil o`simlik geterozigota qizil gulli o`simlik bilan chatishtirilsa, avlodning necha foizi yashil gulli
bo`ladi?
15.Odamlarda terisining rangi ikki xil gen bilan belgilanadi. AABB genotipli odamlarning terisi qora,
aabb genotipli odamlarniki oq bo`ladi. Genotipda uchta dominant gen bo`lsa, qoramtir, 2 ta bo`lsa,
oraliq, 1 ta bo`lsa oqish bo`ladi. Terisi oraliq rangdagi digeterozigotali ayol va erkak turmushidan terisi
oraliq rangli farzandlar tug`ilish ehtimolini necha foiz? J:37,5
16
.
Odamlarda terisining rangi ikki xil gen bilan belgilanadi. AABB genotipli odamlarning terisi qora,
aabb genotipli odamlarniki oq bo`ladi. Genotipda uchta dominant gen bo`lsa, qoramtir, 2 ta bo`lsa,
oraliq, 1 ta bo`lsa oqish bo`ladi. Oqish rangli, albinizmga uchragan erkak, xuddi shunday ayolga
turmushga chiqdi. Farzandlarning nechtasi ota-anasiga o`xshaydi?J:66,7
17.Tovuqlarda tojning shakli komplementar genlar bilan belgilanadi. No'xatsimon va yong'oqsimon tojli
qushlar chatishtirilganda naslda oddiy, no'xatsimon, yong'oqsimon va gulsimon tojlilar olingan. Ota-
onalaming genotipini aniqlang?
18. Odam gomozigota retsessiv holatda albinos bo`ladi. Quyidagi genotipli er-xotinlar oilasida qanday
farzandlar tug`ilishi mumkin?
a)AaBBcc x AaBBSS b)aaBBSS x AaBBSS c)aaBBSS x aaBBSS
19.Odamda yaqindan ko`rish dominant bo`lib, turli darajada namoyon bo`ladi. Bu belgi har xil autosomada
joylashgan dominant genlarning komplementar ta`siridir. Genotipda har ikkala dominant genlar uchrasa,
yaqindan ko`rishning yuqori darajasi, dominant belgilardan faqat bittasi uchrasa, o`rta darajasi kuzatiladi.
Ona yuqori darajada yaqindan ko`radigan, ota esa norma ko`rish qobiliyatiga ega bo`lgan oilada ikki farzand
tug`ilgan: biri yiqoi darajada, ikkinchisi esa o`rta darajada yaqindan ko`radi. Ota-onalar va avlodlar
genotipini aniqlang?
20.Avstraliya xoldor to`tilarining rangi komplementar holda irsiylanadi. Qaysi genotipik formalar
chatishtirilganda, avlodda havorangni sariq ranggga nisbati 3:1(a), sariq rangni havorangga nisbati
1:3(b) bo`ladi?
21. Tovuqnng oddiy tojlisi yong`oqsimon tojlisi bilan chatishtirilishi natijasida
a)tovuq va xo`rozlarnign 50%i yong`oqsimon, 50%i gulsimon tojli;
b)tovuq va xo`rozlarning 25%i yong`oqsimon, 25%i gulsimon, 25%i no`xatsimon, 25 % oddiy tojli bo`ldi.
Chatishtirishda qatnashgan tovuq va xo`rozlar, F
1
bo`g`in duragaylarning genotipini aniqlang?
88
22. Drozofila meva pashshasida ko`zning qizil rangi A-B genlarga bog`liq. A-bb genotipli individlarning
ko`zi jigarrang aaB- genotiplarniki och qizil, aabb genotiplarniki oq rangda, qizil ko`zli F
1
drozofilalar oq
kozli drozofilalar bilan chatishtirilib 196 ta F
b
olindi. Avlodda: a)nechtasi jigarrang ko`zli?
b)nechtasi oq ko`zli?
23. Drozofila meva pashshasida ko`zning qizil rangi A-B genlarga bog`liq. A-bb genotipli individlarning
ko`zi jigarrang aaB- genotiplarniki och qizil, aabb genotiplarniki oq rangda, qizil ko`zli F
1
drozofilalar oq
kozli drozofilalar bilan chatishtirilib 196 ta F
b
olindi. Avlodda:
a) F
b
da necha xil drozofilalar uchraydi?
b)ular necha xil fenotip hosil qiladi?
c)ulardan nechtasi qizil ko`zli?
24.Tovuq va xo`rozlarda to`rt xil: gulsimon, no`xatsimon, yong`oqsimon va oddiy shaklda bo`ladi.
No`xatsimon tojli xo`roz bilan oddiy tojli tovuq chatishtirilsa, F
2
da 3:1 nisbat kuzatiladi, xuddi shunday
holat gulsimon tojli xo`rozlar oddiy tojli tovuqlar bilan chatishtirilganda ham ro`y berdi. Lekin gulsimon
tojli va no`xatsimon tojli tovuq va xo`rozlar chatishtirilganda F
1
da yong`oqsimon tojli tovuq, xo`rozlar
paydo bo`ldi. Agar F
1
dagi yong`oqsimon tojli tovuq, xo`rozlar chatishtirilsa F
2
daqanday tojli tovuq va
xo`rozlar olinadi(a), ularning nisbatlari qanday bo`ladi(b)?
25.F
1
da yong`oqsimon tojli tovuqlar oddiy tojli xo`rozlar bilan chatishtirishdan qanday tojli tovuq va
xo`rozlar olinadi va ularning genotipini va fenotipini aniqlang?
26. Parrandachilik fermasida genotipi har xil bo`lgan oq patli tovuq, xo`rozlar chatishtirilishidan F
2
da
5344 parrandadan 5010 ta oq patli, 334 tasi qora patli ekanligi ma`lum bo`ldi. Chatishtirishda
qatnashgan tovuq va xo`rozlar hamda ulardan hosil bo`lgan F
1
va F
2
duragay parrandalarning genotipini
aniqlang?
27.Piyoz po`stining qizil rangi allel bo`lmagan A-B- genlarning ta`siri natijasida yuzaga chiqadi.
Genotipda ushbu noallel dominant genlardan faqat 1 tasining bo`lishi sariq rangni, dominant genlarning
bo`lmasligi oq rangli genotipini har xil bo`lgan geterozigotali organizmlar chatishtirilganda hosil
bo`lgan nasllarning necha foizi 1 ta belgi bo`yicha geterozigotali? J:50
28. Piyoz rangining irsiylanishi genlarning komplementar ta`siriga bog`liq. A va B genlar birgalikda
piyozning oq rangda bo`lishini ta`minlaydi. A va B genisiz piyozga qizil rang beradi. Qolgan holatlarda
piyoz rangi sariq rangda bo`ladi. Qizil va sariq rangli piyozlar bilan chatishtirilganda F
1
da 960 ta oq rangli
piyozlar olingan. F
2
da olingan 1440 ta digomozigota sariq piyozlar F
1
va F
2
ning necha foizini tashkil etadi?
29.To`tiqushlarda patlar rangi 2 juft birikmagan va noallel genlar tomonidan belgilanadi. Ikki xil dominant
genlarning genotipda birga kelishi yashil rangni belgilaydi, 1 juftning dominant geni ikkinchi juftning
retsessiv geni bilan birha uchraganda sariq yoki havorang namoyon bo`ladi, har ikkala juftninf retsessiv
genlari esa oq rangni belgilaydi. Patlari yashil rangli to`tiqushlar, oq pati to`tiqushlar bilan chatishtirilganda
keyingi avlodda olingan qushlarning 25%i yashil, 25% havorang, 25% sariq va 25 % oq rangli bo`lgan.
Chatishtirish uchun olingan to`tiqushlarning genotipini aniqlang. O`rganilayotgan belgining irsiylanish
qonuniyatini aniqlang?
30. Sichqonlarda jun rangining kulrang bo`lishligi dominant A va B genlarning komplementar ta`siriga
bo`liq. A geni mustaqil holda jun rangining qora bo`lishligini ta`minlaydi, B geni esa A geni ishtirokida
junining rangli bo`lishligini ta`minlaydi, A geni ishtirokisiz junning rangli bo`lishini ta`minlay olmaydi.
Shuning uchun, genotipda dominant gen B bo`lsa, sichqonlaroq junli bo`ladi. Kulrang sichqonlar
chatishtirilganda keyingi avlodda olingan sichqonlarning 82 tasi kulrang,27 tasi qora a 35 tasi oq junli
bo`lgan. Chatishtirish uchun olingan sichqonlarning genotipini aniqlang?
31
.
Braxidaktiliya kasalligining barmoqlar qisqarishidan tortib ko`proq qisqarishigacha bo`lgan shakllari
bor. Barmoqlari qisqa odam geterozigota genotipga ega. Ushbu mutatsiyaga uchragan odamlar
shajarasini o`rganish tufayli bu belgi fenotipda asosoy va modifikator genlar ishtirokida namoyon
bo`lishi aniqlandi. Modifikator retsessiv genlar(n) gomozigota holatda bo`lsa, barmoqlarning keskin
89
qisqarishiga olib keladi. Modifikator genlarning dominant alleli (N) gomozigota holatda barmoqlarning
kamroq qisqarishiga olib keladi, geterozigota holatda esa o`rtacha qisqarishiga sababchi bo`ladi. Shunga
ko`ra barmoqlari keskin braxidaktiliyaga uchragan ayol va retsessiv digomozigotali erkak nikohidan
sog`lom farzandlarning tug`ilishi ehtimoli (%) qanday? J:50
32. To`tiqushlarda patlar rangi 2 juft birikmagan va noallel genlar tomonidan belgilanadi. Ikki xil dominant
genlarning genotipda birga kelishi yashil rangni belgilaydi, 1 juftning dominant geni ikkinchi juftning
retsessiv geni bilan birha uchraganda sariq yoki havorang namoyon bo`ladi, har ikkala juftninf retsessiv
genlari esa oq rangni belgilaydi. Yashil rangli to`tiqushlarning ozaro chatishtirilishi natijasida avlodda 55 ta
yashil, 18 ta sariq, 17 ta havorang va 6 ta oq rang qushlar olingan, ota-ona va duragaylarning genotipini
aniqlang?
33.Sichqonlarda jun rangining kulrang bo`lishligi dominant A va B genlarning komplementar ta`siriga
bo`liq. A geni mustaqil holda jun rangining qora bo`lishligini ta`minlaydi, B geni esa A geni ishtirokida
junining rangli bo`lishligini ta`minlaydi, A geni ishtirokisiz junning rangli bo`lishini ta`minlay olmaydi.
Shuning uchun, genotipda dominant gen B bo`lsa, sichqonlar oq junli bo`ladi. Kulrang sichqonlar
chatishtirilganda F
1
da olingan sichqonlarning 58 tasi kulrang va 19 tasi qora junli bo`lgan. Sichqonlarning
genotipini aniqlang?
34. To`tiqushlarda patlar rangi 2 juft birikmagan va noallel genlar tomonidan belgilanadi. Ikki xil dominant
genlarning genotipda birga kelishi yashil rangni belgilaydi, 1 juftning dominant geni ikkinchi juftning
retsessiv geni bilan birha uchraganda sariq yoki havorang namoyon bo`ladi, har ikkala juftninf retsessiv
genlari esa oq rangni belgilaydi. Hayvonot bog`I oq to`tiqushlarga buyurtma bergan. Ammo firmada mavjud
bo`lgan yashil va sariq to`tiqushlar chatishtirilganda oq to`tiqushlar hosil bo`lmagan. Firmadagi
to`tiqushlarning genotiplarini aniqlang?
35. Sichqonlarda jun rangining kulrang bo`lishligi dominant A va B genlarning komplementar ta`siriga
bo`liq. A geni mustaqil holda jun rangining qora bo`lishligini ta`minlaydi, B geni esa A geni ishtirokida
junining rangli bo`lishligini ta`minlaydi, A geni ishtirokisiz junning rangli bo`lishini ta`minlay olmaydi.
Shuning uchun, genotipda dominant gen B bo`lsa, sichqonlar oq junli bo`ladi. Shu gnlarning retsessiv
allellari yig`indisi ham jun rangining oq bo`lishiga olib keladi. Digeterezigotali kulrang sichqonlar retsessiv
oq sichqonlar bilan chatishtirilsa, keying avloddan olingan sichqonlarning genotipi qanday bo`ladi?
36.Kartoshka tugunakida Kartoshka tugunagida antonsion rang bo`lishi asosiy P va R genlariga bog`liq.
Lekin ular o`z ta`sirini dominant D gen bo`lgandagina fenotipda namoyon qiladi. Shunga ko`ra, P-rrD-
genotipli kartoshka tugunagi ko`k-binafsharang, P-R-D- genotipli tugunagi qizil-binafsha rang, pp-R-D-
genoyipli tugunagi pushti rangda bo`ladi. Boshqa hollarda tugunak oq rangda bo`ladi. Kartoshkanining
geterozigotali qizil- binafsha tugunakli navi gomozigota oq rangli tugunak hosil qiluvchi pprrdd genotipli
o`simlik bilan chatishtirilganda F
b
da 896 ta o`simlik olindi. Ulardan nechtasi barcha allel bo`yicha
geterezigotali?
37.Xushbo`y no`xatning (AAbb) va (aaBB) genotipli ikkita oq gulli navi chatishtiilganda, binafsha rangli
avlod olingan. `g`adi. Natijada, C genning fenotipda namoyon bo`lishi ro`y bermaydi. Viadont tovuq zotida
ham patlar oq rangda bo`lib, genotipi iicc Lekgorn tovuqlarini viadont xo`rozlari bilan chatishtirilganda F
1
avlodda tovuq va xo`rozlar oq rangda bo`ladi. Mabodo, F
1
avlodidagi tovuq va xo`rozlar chatishtirilsa 13/16
oq patli, 3/16 rangli tovuq va xo`rozlar rivojlanadi. Buni shunday izohlash mumkin:
Olingan avlodning o`z-o`zini chatishtirish natijasida olingan avlodning necha foizi binafsha rangdagi
formalar tashkil etadi?
Do'stlaringiz bilan baham: |