O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Virulentlik. Yuqorida aytib o‘tilganidek, odamda patogen mikroblarning muayyan turlari bor, masalan, tuberkulyoz, qorin tifi, dizenteriya, toun tayoqchalari, zaxm spiroxetasi, qutirish, chin chechak, qizamiq viruslari va shu kabilar patogen mikroblardan hisoblanadi. Binobarin, patogenlik turga xos belgidir. Lekin biron turning ayrim kulturalari turli darajada patogen bo‘ladi, buni muayyan kulturaning virulentligi deyishadi. Kultura kancha virulent bo‘lsa, organizmga kasallik yuqishi uchun mikroblarning shuncha kam dozasi kerak.
Patogen mikroblarning toksinlari. Patogen mikroblarning bir qancha xossalari ularning odam va hayvonlar organizmiga nisbatan agressivligini ta’minlaydi. Mikroblarning toksinlari yanada ko‘proq ahamiyatli. Patogen mikroblar ikki xil toksin: ekzotoksin va endotoksin ishlab chiqaradi.
Mikrob hujayrasidan tevarak-atrofdagi muhitga osongina diffuziyalanib chiqadigan zaharlarni ekzotoksinlar deyiladi. Endotoksinlar mikrobning hujayra tanasiga mahkam bog‘liq bo‘lib, mikrob tanasi yemirilgandan keyingina yuzagachiqadi. Hamma patogen mikroblarning endotoksinlari bor. Patogen mikroblardan faqat ba’zilari - difteriya tayoqchasi, qoqshol, gazli gangrena, botulizm tayoqchalari, stafilokokkilar, streptokokklar va boshqa mikroblar ekzotoksin ishlab chiqaradi.

341

Ekzotoksinlar kimyoviy tarkibi jihatidan oqsil moddalarga kiradi.