O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

57

5-ILOVA

Kichik guruhlarga berilgan topshiriqlar

Ultramikroblarning tuzilishi va xususiyatlarini o’rganish

1	> f	i	> f
Viruslarning	Viruslarning	Bakteriofaglarning	Bakteriofaglarning
aniqlanish taxlilini	tuzilishi va	aniqlanish taxlilini	tuzilishi va
tuzish	klassifikatsiyasi	tuzish	bakteriya
	taxlilini tuzish		hujayrasiga kirish
			taxlilini tuzish
ж	ж	ж	ж

O’qituvchi ko’rsatma beradi va yo’naltiradi

>	f	>	f	>	f	>	f
Viruslarning aniqlanish taxlilini taqdim etadilar		Viruslarning tuzilishi va klassifikatsiyasi taxlilini taqdim etadilar		Bakteriofaglarning aniqlanish taxlilini taqdim etadilar		Bakteriofaglarning tuzilishi va bakteriya hujayrasiga kirish taxlilini taqdim etadilar

1

1

1

Berilgan javoblar muxokama va taxlil qilinadi

6-ILOVA

Uyga vazifa

1. 
   O’tilgan mavzuni o’zlashtirish
   
2. 
   Mavzuga doir internet ma’lumotlari asosida taqdimot yaratish
   

* к

> f

* к

58

Nazariy o'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi 5-Mavzu: Mog‘or zamburug‘lari. Achitqilar O'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi modeli

Vaqt 80	Ta’lim oluvchilar soni
O'quv mashg'ulot shakli va turi	Nazariy: to'liq o'quv mashg'uloti.
O'quv mashg'ulot rejasi	Zamburug‘lar haqida umumiy tushuncha. Zamburug‘larning ko‘payishi. Zamburug‘larning oziqlanishi. Mog‘or zamburug‘lari tuzilishi. Achitqilar haqida umumiy tushuncha.
O'quv mashg'ulotining maqsadi mikrobiologiya fan tizimi haqida umumiy tushuncha
O'qitish natijasi	Ushbu mavzuni o'zlashtirish natijasida o'quvchilar laboratoriya asbob uskunalarda foydalanish, mahsulotlarning sifatini baholash kabi kasbiy kompetensiyalarga ega bo'ladilar.
Pedagogik vazifalar: Zamburug‘lar haqida umumiy tushunchalarni tanishtirish. Zamburug‘larning ko‘payishi tasnifini berish Mog‘or zamburug‘lari tuzilishini tushuntirish	O'quv faoliyati natijalari: Zamburug‘lar haqida umumiy tushunchalarni aytib beradilar Zamburug‘larning ko‘payishini tasniflaydilar Mog‘or zamburug‘lari tuzilishini tartibli ravishda izohlab beradilar
O'qitish metodlari	Ma’ruza/ suhbat/ baxs/ fanga doir boshqalar.
O'qitish vositalari	Matnlar, yozuvlar taxtasi, slaytlar, proektor, kompyutr.
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Ogzaki nazorat: savol-javob.
Oquv faoliyatini faoliyatini tashkil etish shakli	Guruh shaklida
O'qitish sharoiti	Auditoriya xonasida
Qaytar aloqaning usul va vositalari	savol-javob, test, bajarilgan o’quv topshiriqlarni baholash.

59

O'quv mashg'ulotining texnologik xaritasi

Ish bosqichlar va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O'qituvchi	Ta’lim oluvchi
1- O'quv mashg'ulotiga kirish (5 daqiqa)	Tashkiliy qisim: 1. O'quvchilarning davomati va darsga tayyorgarligini aniqlash	Mashg'ulotga tayyorlanadilar
II Asosiy bosqich (65daqiqa)	Tayanch bilimlarni faollashtirish; Uyga berilgan vazifalarni nazorat qiladi va o’tilgan mavzu bo'yicha savollar beriladi. Maqsad va vazifani belgilanishi; Mashg'ulotning nomi, rejasa, maqsad va o'qitish natijalari bilan tanishtirish. Mustaqil ishlash bo'yicha adabiyotlar bilan tanishtiradi; O'quv mashg'ulotida o'quv ishlarini baholash mezoni va ko'rsadkichlari bilan tanishtiradi.(1 -ilova) Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: Tezkor-so'rov, savol-javob, aqliy xujum, o'ylang va juftlikda fikir almashing va boshqa texnikalar orqali bilimlarini faollashtiradi. Yangi o'quv materialini mustahkamlash: Nazariy mashg'ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq, o'qitish jarayonini tashkil etish bo'yicha harakatlar tartibini bayon etadi. Asosiy holatlarni yozdiradi: Slaydlarni Pover Point tartibida namoish va sharhlash bilan bo'yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. (2-ilova) Yangi o'quv materialini mustahkamlash: Mustahkamlash uchun savollar beriladi.(3-ilova), Jarayon kechik guruxlarda etilishini ma’lum qilinadi. Kichik guruhlarga bo'linadi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi (4- ilova), har bir guruhga topshiriq beradi (5- ilova) va baholash me’zoni bilan tanishtiradi. Ishni bajarish yo'riqnomasini beradi: Guruhlarda ishlashni boshlashga ruxsat beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi	Uy vazifasini taqdim etadilar. Savollarga javob beradilar. Mavzu nomini va rejasini yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar.Yozib oladilar. Diqqat qiladilar. Savollarga javob beradilar. Topshiriqlarni yozib oladilar. Kichik guruhlarga bo'linadilar. Kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishadilar. Har bir guruh o'z topshiriq varaqlari bo'yicha faoliyatini boshlaydi.

60

	vazifani bajarish tartibini tushunganligini aniqlash maqsadida qaytar aloqa o'tkadi. Bajarish jarayonini kuzatadi, maslaxatlar beradi. Ishga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi, guruhlar taqdimotini tashkil etadi. Guruh a’zolariga diqqat bilan ishitishlarini va savolar berishlarini, shu bilan birga o'zaro bir-birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarni to'ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi: Guruhlar ishini o'zaro baholashni o'tkazadi, mavzuning har bir qismi bo'yicha xulosalar qiladi, eng asosiylariga e’tibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayt etishlarini eslatadi. Mavzuning kasbiy faoliyatlaridagi ahamyatlari bilan bog'lab mavzuni yakunlaydi.	Har bir guruh sardorlari chiqib o'z ishlarini taqdim qilishlarini aytadi. Berilgan qo'shimcha savollarga javob beradilar. Guruh ish natijalarini o'zaro baholaydilar. Ma’lumotlarni daftarga qayd qiladilar.
III Yakuniybosqich (5 daqiqa)	Mashg'ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o'quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg'lotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo'riqnoma beradi. (6-ilova)	Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

61

1-ILOVA
Mikrobiologiya” fanidan o’quvchilarning bilimini baholash mezoni.

T/r	Mezonlar	Baho
1	Olgan bilimlarini ishlab chiqarishda qo’llay oladigan,ushbu fanni boshqa fanlar bilan bog’lay oladigan,mustaqil ish va vazifalarini to’liq bajaradigan va yangilik kiritishga intilgan,har jixatdan boshqa o’quvchilarga o’rnak bo’ladigan	5
2	O’quv ko’rgazmali qurollardan foydalana oladigan,olgan bilimlarini xalq xo’jaligidagi o’rnini to’g’ri tushungan,mustaqil fikrlay oladigan,olgan bilimlarini tushuntirib bera oladigan	4
3	Darslarda 95 % gacha qatnashgan,ma’ruza matnni yozgan,o’quv qurollari to’liq bo’lgan,adabiyotlardan foydalanishni bilgan	3
4	Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko’nikmalarni 55% dank am o’zlashtirgan o’quvchilar	2

Izoh: O’quv dasturining mantiqan tugallangan bo’limi bo’yicha o’quvchi albatta baholanadi va natijasi o’tish balidan 3 ball past bo’lganda qayta nazorat belgilanadi.
2-ILOVA
Slaydlarni namoyishi va mavzu bo'yicha asosiy nazariy holatlari

5. 
   MAVZU. MOG-OR ZAMBURIGLARI. ACHITQILAR
   

REJA:

1. 
   Zamburug‘lar haqida umumiy tushuncha.
   
2. 
   Zamburug‘laming ko'payishi.
   
3. 
   Zamburug‘laming oziqlanishi.
   
4. 
   Mog‘or zamburug‘lari tuzilishi.
   
5. 
   Achitqilar haqida umumiy tushuncha.
   

Hozirgi vaqtga kclib zamburug'laming 1.000.000 dan ziyod turi bizga ma lum bo'lib, ular parazit va saprofit hayot kechirib, o'simliklardagi ko'pgina kasalliklarga sababchi bo'ladilar
Ular asosan morfologik. fiziologik, biologik, sitologik va shunga o'xshash xususiyatlarga asoslanib sistcmatikaga bo'linadi.
Zamburug' lar sistematikasida sinfdan turigacha bo'lgan nomlanish lotincha nom bilan belgilanadi Zamburug'lar sistematikasi alohida (sinf, tartib, oila, turkum va x.k) o'rtasida tashkil topgan cvolyusion, tabiiy aloqalar asosida tuzilgandir Ularning ba’zi bir xususiyatlari o'simlik xususiyatlariga o'xshash bo'lgani uchun (o'sishi, ko'payishi) hamda hayvonlaming xususiyati (glikogen modda va xitindan tashkil topganligi) mavjud bo'lganligi uchun yangi guruhga ajratilgan. Bu guruhning nomi Fungi yoki Mycola.

Sinf - Clasis Tartib - Ordo Oila - Familiac Turkum - Yenus Tur - Species.
Ilozirgi davr sistematikasi bo‘yicha zamburug¹ lar 2 guruh va 6 la sinfga bo‘linadi. Vegetativ tanasming tuzilishiga qarab: yuksak va tuban zamburugiarga bo‘linadi. Tuban zamburug'larining vegetativ tanasi qobiqsiz sitoplazmali ameboid va ipsimon bir hujayrali mitseliydan tashkil topgan. Yuksak zamburug'larda esa ko'p hujayrali mitseliydir.

Tuban zamburug‘lar 3 evolyusion guruh: Uniciliata - bir xivchinli zoospora hosil qiluvchi organizmlar; Biciliata - ikki xivchinli zoospora hosil qiluvchi organizmlar; Aciliata - xivchinsiz va harakatsiz sporalar hosil qiluvchi organizmlardir.
Tuban zamburug ‘larga: Xitridiomitsetlar (Chytridiomycess), Oomitsetlar (Oomycetes) va Zigomitsetlar (Zugomvcetes) sinflari kiradi. Yuksak zamburug‘larga csa Askomitsctlar (Ascomvcetes). Bizidiomitsctlar (Basidiomycetes) va Deutromitsctlar (Deutromvcetes) sinflariga kiradi.

Tashqi muhitning noqulay sharoiti ta'sirida zamburug' mitseliysi o‘zshaklini o'zgartiradi. Zamburug'ning asosiy shakl o'/garishlari quyidagicha:

• 
  Oidivalar - mitscliyning bo'linishi natijasida paydo bo'lgan xujayralar. Tashqi qobig'i ingichka va yumaloq shaklga cgadir. Misol: Xamirlurush zamburug‘i
  
• 
  Xlcunidosporalar - mitselivlaming bo'linishi natijasida paydo boTgan xujayralar to'plami. Ularning qobiqlari qattiqlashgan shuning uchun ular uzoq muddatgacha noqulay sharoitda saqlanish imkoniyatiga cgadirlar. Misol: bug'doyning qora kuya kasalligini qo‘zg‘atuvchi zamburug¹.
  

• 
  Sklerolaivalar - mitscliylaming gifalarining jipslashishi natijasida paydo bo'ladi. Sklcrotsiylar ko'proq uchro\chi zamburug¹ tanasi bo'lib, ularning qattiqlangan tanasi turli xil shakl va kattalikda, hamda o/uqa moddaga boy bo'ladi. Misol: javdaming sporinya kasalligini qo‘zg‘atuvchi zamburug'lar.
  

62

3-ILOVA

Nazorat savollari

1. 
   Zamburug‘lar qanday turda nafas oladilar?
   
2. 
   Zamburug‘lar necha xil yo‘l bilan ko‘payadilar?
   
3. 
   Zamburug‘larning oziqlanishiga ko‘ra necha turga bo‘linadi?
   
4. 
   Mog‘or zamburug‘lari tuzilishiga ko‘ra necha turga bo‘linadilar?
   
5. 
   Achitqilar qanday holatda zarar keltiradi, qaysi holatlarda foyda keltiradi?
   

4-ILOVA
Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1. 
   O'quvchilar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo'lmog'i lozim.
   
2. 
   Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog'i lozim.
   
3. 
   Kichik guruh oldiga qo'yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
   
4. 
   Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tayziqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur
   
5. 
   Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, oqituvchi ularga yo 'riqnoma berishi lozim.
   
6. 
   Nima bo'lganda ham muloqotda bo'ling, o'z fikringizni erkin namoyon eting.
   

Guruhlarga bo’lib topshiriq beradi va bajarganliklariga qarab baholanadi.

fi }		Э }		H J
>	0	-J	о	J	0

1. 
   guruh 2-guruh 3-guruh 4-guruh