O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Saprofitlar;

Fitopatogenlar;

Patogenlar.

Don massasida asosiy mikroorganizmlarni saprofitlar tashkil qiladi. Ular don va urug‘larning yuza qismida uchrab don sifatini belgilaydi.
Fitopatogenlar - esa o‘simlik va donning kasallanishiga olib keluvchi mikroorganizmlardir.
Patogenlar - don massasida uchrab hayvon va odam organizmiga ta’sir

386

qiladi va kasalliklarga olib keladi.

Saprofit mikroorganizmlar. Bakteriyalar - yangi yig‘ib olingan don massasida juda ko‘p miqdorda bakteriyalar uchraydi. Bu bakteriyalar juda kichkina 2 - 3x0,5...1 mkm bo‘lgan harakatlanuvchi mikroorganizmlardir. Asosan bularga aerob mikroorganizmlar kiradi.
Pseuvdomonas - Ervinia - bakteriyalar uchrab ular mikroorganizmlarning 9295% ni tashkil qiladi. Ular saprofit bakteriyalardir.
E-herbicola, Var-herbicola bakteriyalari. Ular donning doimiy yo‘ldoshi bo‘lgan bakteriyalar bo‘lib, tipik vakili - Subtilis bakteriyalari (don o‘z-o‘zidan qizish paytida ko‘proq rivojlanadi).
Zamburug‘lar. Yangi yig‘ib olingan don massasida u yoki bu miqdorda mikroskopik zamburug‘lar uchraydi. 1 g donda uning miqdori umumiy mikroorganizmlarning 1-2 %i ni tashkil qiladi. Qulay sharoitda (kerakli namlik va haroratda) bu zamburug‘larning sporalari unib chiqib - mitseliy va meva urug‘larini yuzaga keltiradi.
Don massasida 100 dan ortiq zamburug‘ turlari topilgan. Bulardan eng asosiylari va don massasiga ta’sir qiladiganlari Aspergillus va Penicillum zamburug ‘ laridir.
Achitqilar. Bir hujayrali va murtakdan unib chiqad igan yuqori zamburug‘ organizmlariga achitqilar deyiladi. Don massasida asosan achitqilarning rivojlanishi ombor hidini yuzaga keltiradi.
Fitopatogen mikroorganizmlar. O‘simlikning kasalligini keltirib chiqaradigan mikroorganizmlarga fitopatogen mikroorganizmlar deyiladi. Bakteriyalar keltirib chiqaradigan kasallik bakterioz deb ataladi.
Puch donning paydo bo‘lishi yoki donning qovjirab qolishi kabi kasalliklar bakteriozga misol bo‘ladi. (Makkajo‘xorining qora kukunga aylanishi fitopatogen mikroorganizmlarn ing ta’siridir).