O‘zbеkistоn rеspublikasi оliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi urganch davlat univеrsitеti

Nazorat savollari
1. Lizin olish texnologik jarayonining bosqichlarini gapirib bering.
2. Qanday mikroorganizmlar lizin produtsentlari deb hisoblanadi?
3. Lizin olish uchun ekish materiali qanday o‘stiriladi?
4. Lizin biosintezi uchun qanday xom Ashe uglerod manbasi hisoblanadi va ular qanday
sterillanadi?
5. Lizin ishlab chiqarishda fermentatsiyadan avval uskuna va kommunikatsiyalar qanday
sterillanadi?
6. Fermentyorda lizin produtsentini davriy o‘stirish jarayoni qanday amalga oshiriladi?
7. Lizin qanday preparat shaklida olinadi?
6- AMALIY MASHG’ULOT.
Asparagin va glyutamin ishlab chiqarish texnologiyasini o’rganish.
Oqsil molekulasini sintezi uchun barcha tirik organizmlar 18 aminokislota va 2 ta aminokislotalarni amidini (asparagin va glyutamin) ishlatadilar. Ammo, sintez bo‘lganidan keyin oqsil molekulalari har-xil o‘zgarishlarga (modifikatsiyaga) uchrashishlari mumkin, oqibatda oqsil tarkibidagi aminokislotalar turi 26 taga yetgan hollari ham uchraydi. O‘simliklar va ko‘pchilik mikroorganizmlar o‘zlari uchun zarur bo‘lgan aminokislotalarni oddiy moddalardan karbonat angidrid, suv va mineral tuzlardan sintez qilaolish imkoniyatiga ega bo‘lsa, hayvonlar va odamlar organizmida ba’zi-bir aminokislotalar sintez bo‘la olmaydilar,Shuning uchun ham ular organizmga tashqaridan tayyor holda kirishlari shart. Bunday aminokislotalarni almashmaydigan aminokislotalar deb yuritiladi. Bular: va fenilalanish mana Shu aminokislotalardan birortasi ovqat tarkibida bo‘lmasa, valin, leysin, izoleysin, lizin, metionin, treonin, triptofan insonni og‘ir xastalikka olib keladi, hayvon ozuqasida etishmagan hollarda esa,ularni hosildorligini pasaytirib yuboradi.
Glutamin kislota (а-aminoglutar kislota):
HOOC –CH₂ –CH₂ –C- COOH
NH₃
Almashinmaydigan aminokislotalar qatoriga kirmasada, o’simlik va hayvonoqsillarining eng zaruriy aminokislotalaridan biri hisoblanadi. Uning asosida odam organizmining mo’tadil rivojlanishi uchun zarur bo’lgan ko’plab fiziologik faol birikmalar sintez qilingan.Glutamin kislota buyrak va jigardagi turli xil buzilishlardan himoya qiluvchi faktor bo’lib xizmat qilish qobiliyatiga egadir, shuningdek, dorilarning farmakologik tafsirini oshirish va turli xil moddalarning zaharli (toksik) tafsirini kamaytiradi. Mana shunga asosan u meditsinada keng ko’lamda qo’llaniladi.
SHuningdek, glutamin kislotaning mononatriy tuzi - natriy glutamatdan ham keng
Foydalaniladi.Bu birikma ko’pgina oziqa maxsulotlari ta’mini oshirish, shuningdek, konservalangan maxsulotlarning ta’mini uzoq vaqt davomida saqlab turishini ta’minlaydi. Ko’pchilik mamlakatlarda natriy glutamatdan sabzavotlar, baliqlar va go’shtli maxsulotlarni konservalashda keng ko’lamda foydalaniladi.Glutamin kislotani ishlab chiqarishning samarali va istiqbolli usllaridan biri – mikrobiologik sintez hisoblanadi.Glutamin kislota sintez qilish qobiliyatiga ega bo’lgan ma’lum mikroorganizmlar orasida ishlab chiqarish ahamiyatiga ega bo’lganlari Micrococcus va Breviebacterium turkumiga mansub bakteriyalar hisoblanadi.