O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Prognostik 
professiografiyalash
genetik 
usullarni, 
shuningdek 
modellashtiruvchi 
eksperimentlarni qo’llaydi. Metodik professiografiyalash psixologga mexnat subyektining xolati va 
muxim kasbiy sifatlarni o’rganish usullarini ishlab chiqish imkonini beradi. Tadqiqot maqsadi va 
vazifalariga ko’ra metodik professiografiyalash sxemasi xam o’zgaradi.
Masalan, kasbiy mexnat va xordiq tartibi, kasbiy toliqish, befarqlik, passivlikka bo’lgan 
ta’sirini o’rganishda shunday sxema qo’llaniladi.
1.
Mexnat sub’yekti faoliyatining mazmuni:
 

---

66 
2.
Xaraktlar turi va ularning tavsifi.
3.
Ishni rejalashtirish va bajarish xarakteri. 
4.
 Emosional korinishlar.
5.
 Ish joyidagi noqulaylik turlari. 
6.
Faoliyat jarayonida paydo buladigan xatolar, brak travma turlari.
 
2. Mexnat sharoitlari:

Sanitariya - gigiyenik muxit (xavo darajasi, chang, namgarlik va boshqa).

Jismoniy muxitning yoritilganligi, shovqin.

Ish tartibi.

Xaq to’lash va rag’bat shakli.
4-jadval 
Mutaxassisning kasbiy maxoratini o’rganishda professiografiyalashning quyidagi sxemasi 
qo’llaniladi. 1. Faoliyat mazmuni: 1) Ishchilar malakasiga quyiladigan talablar (kasbiy bilim, 
ko’nikma va malakalar, shuningdek, sifatlar va qobiliyatlar). 2) Ishchilarning xuquq va 
majburiyatlari. 2. Mexnatni tashkillashtirish: 1) Malaka oshirish. 2) Kasbiy psixologik potensial. 3) 
Ijodiy qobiliyatlar. 3. Mexnat subyekti faoliyati: 1) Xarchatlar turi ularning tavsifi. 2) Ishni 
rejalashtirish va uni nazorat qilish. 3) Faoliyat individualligining xususiyatlari. Ta’limga 
yunaltirilgan professiografiyalash - asosiga kasb subyektligi xaqidagi goya quyiladi: kasb egasi, 
faoliyatning xaqiqiy sub’yekta bulib, unga bir qator maxsus belgilar xos. Bu 
professiografiyalashning mualliflari uning mazmun - moxiyati va loyixalashtirish texnologiyalarini 
o’rganib chiqishdi.
“Kasb pasporti” bloki kasb va mutaxassisliklar nomining modifikasiyasi, kasbiy yo’nalish, 
kasb maqsadi, ta’lim darajasi xaqida qisqa ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. “Kasbning asosiy 
obyekti” (soxasi) bloki kasb turi xaqida ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. “Inson - tabiat”, “inson - 
inson”, “inson - texnika”, “inson - belgilar tizimi”, “inson badiiy obraz” va boshqalar. Bu blok 
mazmuni boshqa professiografiyalash bloklarining asosi xisoblanadi. “Kasbiy predmetli saloxiyat” 
bloki ko’p tizimli ta’lim sifatida kasbiy muxim tavsifini o’z ichga oladi. Mutaxassis kasbi qaysi 
soxaga tegishli ekanini, qaysi asosiy obyektlarga yo’naltirilgan, bu ob’yektlar qanday ob’yektlar, bu 
soxada mexnat natijasi yoki mexnat maxsuli qanday axamiyatga egaligi xaqidagi ma’lumotga ega 
bo’lishi lozim. “Ijtimoiy kasbiy saloxiyat” blokida shaxs obyektining quyidagi yo’nalishlari aks 
etadi. Fikrlash potensialining rivojlanishi. Shaxsni o’zini nazorat eta olish va rivojlantirish 
imkoniyatlari. Shaxsning muvaffaqiyat strategiyasiga yo’naltirilganligi. Shaxsning bozor 
iqgisodiyoti sharoitida bardoshligi. Professiografiyada ekologik, xuquqiy va iqtisodiy madaniyat 
masalalari xam nazarda tutiladi. Maxsus psixofiziologik talablar bloki - ishchining kasbiy faoliyati 
jixatdan psixofiziologik xususiyatlariga qo’yiladigan talablarni aks ettiradi. Bunga tibbiy 
ko’rsatmalar, jinsiga, yoshga bulgan va sanitariya- gigiyenik talablar kiradi.