O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti

Салбий характерга эга айрим методларнинг моҳияти. Қуйида салбий мазмунга эга методлардан намуналар келтирилиб, уларнинг моҳияти ёритилади.
Боланинг у ёки бу ҳаракатларига салбий баҳо бериш, унинг салбий одатларини бартараф этиш ҳамда зарарли хатти-ҳаракатларининг олдини олиш мақсадида қоралаш методидан фойдаланиш муҳим аҳамиятга эга. унинг ёрдамида ижобий хулқ-атвор рағбатлантирилади. бунда хушмуомала мурожаат қилиш зарурдир.
Қоралаш методини узлуксиз ишлатиш, айниқса, муайян болага нисбатан қўллайвермаслик керак. зеро, бундай ҳолда бу метод ўзининг таъсирчанлигини йўқотиши ёки болада ўз имкониятларига ишончсизликнинг қарор топиши учун замин яратиши мумкин. педагогик техника талабларига мувофиқ қоралаш методини юмшоқроқ оҳангда айтилган таъна ва гинадан ғазаб ва жаҳлнинг пайдо бўлишига қадар оралиқда қўллаш мумкин.
Ишончсизлик билдириш – билвосита талаб шакли бўлиб, бошқа, таъсир кучи камроқ методларни қўллаш иш бермаган вазиятларда қўлланилади. агар ота-оналар томонидан билдирилаётган ишончига қисман путур етган, бола хулқида салбий одатлар намоён бўлаётган бўлсагина ушбу методни ишга солиш ўринлидир. шу билан бирга ишончсизлик билдириш болалар билан ташкил этилаётган муносабатлар мезони даражасига кўтарилмаслиги зарур. акс ҳолда уларнинг ота-оналари билан бўлган муносабатларида тўғрилаб бўлмас хатолар юзага келади. хусусан, овқат ейилиб фотиҳа ўқилгач, дастурхон йиғиштирилмай қолди. эртасига онанинг болалар билан суҳбатда жиддий тарзда: “ўзларингиздан билиб ҳеч нарса қилолмайсизлар. ... мен бўлсам сизларга ишониб ўтирибман-а!”, - дейиши мақсадга мувофиқдир.
Билвосита талабнинг бу шакли ҳамиша болаларга ўзларини оқлаш, ота-она уларга ишониши мумкинлигини иш билан исботлаш имконини бериши лозим. борди-ю ишончсизлик билдириш боланинг ижобий ҳаракатлари ва муомаласини рағбатлантирмаса, уни тарбия амалиётида қўлламаган маъқул.
Қўрқитиш – тарбия методларидан бири бўлиб, салбий мазмунга эга. ундан фойдаланишда болаларнинг зарур ҳаракатларини рағбатлантирувчи омил уларни ёқимли фаолият тури билан шуғулланиш, қандайдир ҳуқуқлардан маҳрум қилиш ҳақидаги огоҳлантиришдир. масалан, уйга берилган топшириқларни бир неча марта бажармай борган болага ота: “агар яна шундай қилсанг, энди топшириқни менинг назоратим остида бажарасан” дейди.
Қўрқитиш тарбиянинг энг охирги усулларидан бири бўлиб, ундан кейин жазолаш қўлланилади. ушбу методдан самарали фойдаланишнинг муҳим қоидаси ота-оналар ҳаракатларининг изчиллигидир. агар талаб бажарилмай қолса, амалда қўрқитишдан фойдаланилади. ишончсизлик билдириш ва қоралаш билан бирга қўрқитиш педагогик талабнинг шундай шаклларига мансубки, уларнинг кучи ва таъсири ўзининг қўлланиш тезлигига тескаридир.
40 дан ортиқ оила, ота-оналарнинг фаолиятини кузатиш уларнинг болалар билан муносабатларни йўлга қўйишда ижобий ёки салбий методларнинг турли кўринишларидан фойдаланишларини тасдиқлади. оилалар ҳаёти, ота-оналарнинг тарбиячи сифатидаги тажрибаси бугунги кунда ўзбек оилаларида қуйидаги методларга кўпроқ мурожаат этилаётганлигини тасдиқлади: