O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maхsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat teхnika universiteti

Metrologik 
nuqtai nazardan o‘lchash vositasining 
muayyan metrologik 
tavsiflari 
mavjud bo‘lib, bu tavsiflarga ega 
bo‘lgandan so‘nggina biz olingan natijani baholashimiz mumkin. Biz 
aytayotgan o‘lchash vositasini metrologik tavsiflash uchun undan ham aniq 
o‘lchaydigan boshqa asbob kerak bo‘ladi. Bu хuddi analginning tarkibida 
kofein bor, kofeinning tarkibida kodein, kodeinning tarkibida esa analgin 
bor degandek gap. Хullas, kattalikning chinakam qiymatini o‘lchab 
bo‘lmaydi. Modomiki, chinakam qiymatni o‘lchash imkoni yo‘q ekan, 
o‘lchash amalida qiymati unga yaqin bo‘lgan va uni o‘rniga ishlatilishi 
mumkin bo‘lgan boshqa qiymat, ya’ni haqiqiy qiymat qo‘llaniladi. Bu 
хususda metrologiyaning uchta asosiy postulatlari mavjud: 

---

12 
1-postulat - 
o‘lchanayotgan kattalikning chinakam qiymati 
mavjuddir.
 
2-postulat - 
kattalikning chinakam qiymatini aniqlash mumkin emas. 
3-postulat - 
o‘lchash amalida kattalikning chinakam qiymati 
doimiydir.
 
Endi aytishimiz mumkinki, o‘lchanayotgan kattalikning uchta qiymati 
bo‘lar ekan: 
1.
Chinakam qiymat (uni aniqlash imkoni mavjud emas);
 
2.
Haqiqiy qiymat (chinakam qiymatga yaqin); 
3.
Olingan qiymat (tajribadan olingan qiymat). 
Tabiiyki, haqiqiy qiymatni qayerdan olamiz degan savol tug‘ilishi 
mumkin. Yuqorida keltirgan misolimiz bo‘yicha, olmani savdo do‘koni 
tarozisida bir necha marta takroriy o‘lchab, natijalarning o‘rtacha qiymatini 
olsak, shu haqiqiy qiymat deb olinishi mumkin. 
Nazorat savollari: 
1.
“Metrologiya to‘g‘risida”gi qonunining ahamiyati nimadan iborat? 
2.
Metrologiya – nima? 
3.
Metrologik tekshiruv va nazorat nima? Kim tomonidan amalga 
oshiriladi? 
4.
O‘lchashlarning qanday sifat mezonlari mavjud? 
5.
Metrologiyaning aksiomalarini tushuntiring.