O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta mahsus ta'lim vazirligi cm. Mustafayev, O'. A. Ahmedov, M. S. Mustafayeva, M. T. Yulchiyeva

Ошловчи моддалар
Умумий маълумот
Ошловчи моддаларнинг умумий хусусияти уларнинг буруштириши(вяжушее)нордон реакциясидир. Бу моддалар учун ҳарактерли реактив темир оксид (оқсил) лари эритмалари, хусусан хлоридли темир ҳисобланади.
Ошловчи моддалар реакцияси билан танишиш ва ишонч ҳосил қилиш учун ўзимизнинг шароитимизда кенг тарқалган жинжак (Sagaonichiumfaretum) нинг меваси, илдизи, хурмонинг пишмаган меваси, ўрик олма қоқи мева дарахтларининг илдизидан тайёрланган қайнатмадан фойдаланиш мумкин. Бунинг учун пробилкага қайнатмадан солиб, темир хлориди эритмасидан бир иркки томчи томизилса, ошловчи модданинг таркиби билан боғлиқ ҳолда суюқликни ранги қизил, оч қунғир, ҳаворанг ёки қора тусни олади.
Топшириқ.

1. 
   Ошловчи моддалар сақловчи ўсимликлар Жинжак, ревач, отқклоқ илдизидан қайнатма тайёрланг.
   
2. 
   Отқулоқ ёки жинжак илдизидан тайёрланган қайнатмага бир икки томчи темир хлорид эритмасини томизиб микроскопда кузатинг.
   
3. 
   Хурмонинг тўлиқ пишмаган мевасида юпқа кесма тайёрлаб, микроскопнинг предмет столчасига қўйиб ва бир икки томчи темир хлориди эритмасини томизиб микроскобда кўзатинг.
   

Амалий машғулот учун зарур машғулотлар.
1. Илдизи ошловчи моддаларга бой бўлган ўсимлик гербарийси.
2. Жинжак, отқулоқ бодом илдизи. Пишмаган хурмо.
3. Реактивлар: 1-2 %ли темир хлориди, 1%ли хром кислотаси.
Ишнинг бориши.
Ошловчи моддаларни кўпчилик ўсимликларнинг илдизи, меваси ва бошқа органларида ўчрайди. Микроскопда кўзатиш учун асосий объект сифатида маданий ўсимлик (мева дарахти) хурмонинг тўлиқ пишмаган мевасини олиш мақсадга мувовуқ .
Унинг мевасидан поки ёки лезвия ёрдамида бир нечта юпқа препарат тайёрлаймиз. Микроскопнинг предмет столига қўйиб бир неча томчи 1-2% темир хлориди ёки хром кислатаси томизасиз. Хурмо ҳўжайралари узун тортган бўлиб, уларда кўп миқдорда хромопластлар мавжуд бўлганлиги сабабли тўқ сариқ (оранжевый) ёки оч қизил рангли.
Айрим ҳўжайралар темир хлориди таъсирида бир қадар қораяди ва бошқа ҳўжайралар рангидан кескин фарқ қилади.
Бу қорайган ҳўжайраларда ошловчи моддалар таннидтарлигидан далолат беради. Ошловчи моддалар айрим ҳолларда асосий тўқималар таркибида, қисман ҳолларда эса ҳўжайралар оралиғида ҳам бўлиши кўзатилади.
Медицинада алколоидлар ва глюкозитлар муҳим аҳамиятга эга эканлигини ҳисобга олиб алколоид ва глюкозид сақловчи доривор ўсимликлар ҳақида бир қадар фикр ва мулоҳазалар юритишни мақсадга мувофиқ деб топдик.