O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi bоshlаng’ich prоfessiоnаl ta’limning

Kuchlanish qiymati o’zgarmas bo’lganda zaradlash. Zaradlashning bu usuli avtokorxona va zaradlash stansiyalarida kam qo’llanadi va u, asosan, avtomobilda o’rnatilgan akkumulatorni generator yordamida qo’shimcha zaradlab turishda ishlatiladi. Bu usulda, akkumulatorlar o’zgarmas tok manbaiga paralel ravishda ulanadi (25-rasm,a).
Tok manbaining kuchlanishi 12 V li akkumulator batareyalari (yoki 6 elementli) uchun 14,4 V bo’lishi, ya'ni har bir elementga 2,4 V to’g’ri kelishi kerak. Kuchlanish maxsus moslamalar (avtomobilda-kuchlanish rostlagichi) yordamida rostlab turiladi va voltmetr orqali nazorat qilinadi.
Zarad zanjiridagi tokning maksimal qiymati generator quvvatiga va akkumulator batareyalarining razradlanganlik darajasiga bog’liq bo’lib quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
,
Bu yerda, Ug - generatorning rostlangan kuchlanishi, V; Eb - batareyaning EYUK, V; Rb - batareyaning ichki qarshiligi, Om.



rasm. Akkumulator batareyalarini kuchlanish o’zgarmas bo’lganda zaradlash a) ulanish sxemasi, b)tavsifnomasi
Zaradlash jarayonining boshlang’ich davrida, generator kuchlanishi - Ug bilan razradlangan akkumulatorning EYUK - Eb orasidagi farq katta bo’lishi hisobiga, zarad tokining qiymati nisbatan yuqori qiymatlarga ega bo’lishi (rasm,b) va (1,0-1,5) S20 gacha yetishi mumkin. Akkumulator zaradlana boshlagandan so’ng uning EYUK Eb orta boradi, natijada zaradlash toki keskin kamayadi va zaradlash oxirida qiymati 0 ga yaqinlashadi. Tokning qiymati zaradlash jarayonining boshlang’ich qismida katta bo’lganligi sababli, akkumulator zarad vaqtining birinchi 3-4 soatida sig’imining 80-90% gacha zaradlanadi.
Kuchlanish o’zgarmas bo’lganda zaradlashning asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
- zaradlash toki avtomatik ravishda kamayib borganligi sababli, uni doimo nazorat qilish va rostlab turish zarurati yo’q;
- zaradlash jarayoni oxirida tok qiymati juda kichik bo’lganligidan, elektrolitdan gaz ajralib chiqishi ham juda sust sodir bo’ladi va bu, plastinalarning aktiv massasini va panjaralarini yemirilishdan saqlaydi;
- zaradlashga har-xil sig’imga ega bo’lgan akkumulatorlarni qo’yish mumkin, zaradlash tokining qiymati har bir akkumulatorning razradlanganlik darajasiga ko’ra avtomatik ravishda qaror topadi.
Yuqorida keltirilgan afzalliklariga qaramasdan, akkumulatorlarni zaradlashning bu usuli - yordamchi usul hisoblanadi. Chunki, uning yordamida akkumulatorlarni oxirigacha to’la zaradlab bo’lmaydi. Bundan tashqari, tok qiymatini rostlash imkoniyati bo’lmaganligi uchun, bu usul bilan plastinalari sulfatlanib qolgan akkumulatorlarni tiklab bo’lmaydi.