|
r
2
gacha siqiladi va klapan 4 ochilgandan so‘ng gaz uzatish
quvuriga beriladi. Bundan so‘ng sikl yana qaytariladi.
Bir bosqichli ikki tomonlamali kompressorda (7.1b-rasm) ikkita surish va ikkita uzatish
klapanlari bor. Bu kompressorlarning tuzilishi murakkab, lekin unumdorligi oddiy kompressorga
nisbatan ikki marta ko‘p.
Siqilgan gazni sovitish uchun silindr, ba‘zida esa qopqoqda ham suv uchun g‘ilof qilinadi.
Yuqorida ko‘rib chiqilgan kompressorlarning unumdorligini oshirish uchun ular ko‘p silindrli
qilib tayyorlanadi.
v
-rasmda ikki silindrli kompressor ko‘rsatilgan. Bir tomonlama, ikki silindrli
kompressor bir-biriga nisbatan
90°
yoki
180°
da joylashgan ikkita silindr, bitta tirsakli o‘q va
krivoship uzatkichdan iborat.
Bir bosqichli vertikal kompressorlar, gorizontal mashinalarga nisbatan tez yurar va unumdorligi
ko‘proq bo‘ladi. Undan tashqari, ular kam joy egallaydi, porshen va silindrlari esa kam yediriladi
(gorizontal kompressorlarda og‘irlik kuchi ta‘sirida porshen va silindrning bir tomoni ko‘prok
34
yediriladi).
Ikki bosqichli gorizontal kompressorlar odatda bir silindrli differensial porshenli qilib
tayyorlanadi (7.1
v
-rasm). Avval gaz porshen 2 ning chap tomonida silindr 1 da siqiladi, so‘ng
sovutkich 9 orqali silindrning boshqa tomonidan kiradi va kerakli
r
2
bosimgacha siqiladi.
Ko‘p bosqichli kompressorlar «tandem» sistemasi (silindrlar ketma-ket joylashgan, 7.2a-
rasm) yoki «kompaund» sistemasi (silindrlar parallel joylashgan 7.2b-rasm) bo‘yicha tayyorlanadi.
So‘nggi paytda «oppozit» kompressorlar keng tarqalgan bo‘lib, bunda porshen harakat yo‘nalishi
o‘zaro kesishgan bo‘ladi. Bu kompressorlarda silindrlar tirsakli valni ikkala tomonida joylashgan
bo‘lib, oppozit kompresorlarda val aylanish tezligini 2-2,5 martagacha orttirish mumkin. Bu mashina
unumdorligini oshiradi. Porshenli kompressorlarda gazni uzluksiz uzatish uchun, uni moy va
namlikdan tozalash zarur, so‘ng esa iste‘molchiga uzatish resiver orqali amalga oshiriladi.
7.3.Rotorli kompressorlar
7.3-rasmda plastina-shiber tipidagi rotorli kompressorlar ko‘rsatilgan. Og‘ir rotor 2 ning
aylanishida, ko‘ndalang ariqlarda joylashgan plastina 3 lar erkin harakat qilishadi. Rotor 2 ning
ariqchalarida radial yo‘nalishda oson sirpanadigan plastinalar bo‘lib, ular rotor bilan qobiq orasidagi
o‘roqsimon bo‘shliqni bir necha qismga, ya‘ni yacheykaga bo‘lib turadi. Plastinalar aylanishi
natijasida ular orasidagi bo‘shliqqa gaz patrubka 5 dan so‘rib olinadi. Plastinalar orasidagi hajm
kamayishi bilan gazning bosimi ortadi va u uzatish trubasi 6 orqali haydash quvuriga uzatiladi.
Rotorli kompressor vali bevosita elektr yuritkich bilan ulanishi mumkin. Bunday hollarda
kompressor ixcham va yengil bo‘ladi.
Suv halqali rotorli kompressorlar (7.4.-rasm). Stator 1 ga ekssentrik holatda uzunligi bir xil
rotor 2 joylashtirilgan. Ishga tushirishdan avval kompressorning yarmi suv to‘ldiriladi.
Rotor aylanganda suv chetga sochilib, bir xil qalinlikdagi suvdan iborat bo‘lgan halqa 4 hosil
bo‘ladi. Rotor parraklari va suv halqalari orasida yacheykalar hosil bo‘ladi. Rotor aylanishining
birinchi yarmida yacheyka kattalashsa, ikkinchi yarmida kamayadi. Bunda patrubok 5 orqali gaz
so‘rilsa, siqilgan gaz patrubok 6 orqali uzatiladi. Shunday qilib, suv halqalari kompressorda porshen
vazifasini bajaradi, chunki ushbu halqa yordamida A, B, V, G, D ishchi kameralarning hajmi
o‘zgartiriladi. Demak, suv halqali kompressorda hosil qilinadigan bosim katta bo‘lmagani uchun,
undan gazoduvka yoki vakuum – nasos sifatida foydalanish mumkin.
7.3.-rasm. Suv halqali, rotorli kompressor:
1-stator; 2-rotor; 3-parraklar; 4-suvli halqa; 5,6- so‘rish va haydash patrubkalari.
7.4.-rasm. Rotasion kompressor (gazoduvka)
1-qobiq; 2-rotorlar; 3,4-so‘rish va haydash patrubkalari.
35
Ikki parrakli rotor kompressorlar (gazoduvkalar). Qobiq 1 da ikkita parallel vallarda ikkita
rotor 2 aylanadi (7.5.-rasm). Ularning biri elektr yuritkich yordamida aylantirilsa, ikkinchisi tishli
uzatma yordamida aylanadi. Rotor 2 lar o‘zaro, hamda qobiq devori bilan zich joylashgan bo‘lib,
kamerani ikki qismga ajratib turadi. Birinchi kameraga patrubok 3 orqali gaz so‘rib olinsa,
boshqasida esa patrubka 4 orqali siqilgan gaz haydash quvuriga uzatiladi.
Rotorli kompressorlar bosimi 1,0 MPa va unumdorligi 5000...6000 m3/soatgacha bo‘lganda
qullanadi. Rotorli kompressorlarning kamchiligi: tayyorlash murakkab, tez ishdan chiqadi, rotor
plastinalari juda tez yediriladi, ishlaganda ko‘p shovqin tarqatadi va ekspluatatsiyasi qimmat.
7.4. Markazdan qochma tipdagi kompressorlar
Dinamik kompressorlar. Bu turdagi mashinalarga asosan markazdan qochma, o‘qli va
oqimchali kompressorlar misol bo‘ladi.
Markazdan qochma kompressorlar shu turdagi nasoslar kabi ishlash prinsipi bir xil. Ularga
ventilyator, turbogazoduvka va turbokompressorlar kiradi.
Markazdan qochma ventilyatorlar shartli ravishda kichik (r
103 Pa), o‘rta bosimli
(r=103...3
103 Pa) va yuqori bosimli (r=3
103...104 Pa) ventilyatorga bo‘linadi.
Kichik bosimli ventilyatorning spiral ko‘rinishidagi qobig‘i 1 da bir nechta kurakchali ishchi
g‘ildiragi 2 aylanadi (7.5-rasm).
7.5.- rasm. Markazdan qochma ventilyator.
1-qobiq; 2-ishchi g‘ildirak; 3-so‘rish patrubkasi; 4-haydash patrubkasi.
Gaz g‘ildirak o‘qi orqali patrubka 3 yordamida so‘rib olinadi va uzatish patrubkasi 4 orqali
haydash quvuriga chiqarib beradi. O‘rta va yuqori bosimli ventilyatorlar ishchi g‘ildiraklarining eni
nisbatan keng bo‘lib, kurakchalari oldinga egilgan bo‘ladi.
Nazorat savollari:
1. Kompressorlarning vazifalari
2.Kompressorlarning klassifikatsiyasi
3.Markazdan qochma kompressorlar
4.Rotorli kompressorlar
8-MAVZU. TURLI JINSLI SISTEMALARNING HOSIL BO`LISHI VA ULARNING
KLASSIFIKASIYASI.
Reja:
8.1. Turli jinsli sistemalaryb hosil bo‘lishi
8.2.Turli jinsli sistemalarning klassifikatsiyalari
8.1. Turli jinsli sistemalaryb hosil bo‘lishi
Har xil fazalardagi moddalarning mexanik aralashmasi turli jinsli sistemalar deyiladi. Bu
aralashmalar asosan ishlab chiqarish jarayonida yuzaga keladi.
Fazalarning fizik holatiga ko`ra turli jinsli sistemalar quyidagi turlarga bo`linadi:
suspenziyalar, emul‘siyalar, ko`piklar, changlar, tutunlar va tumanlar.
Kamida ikkita har xil fazalardan (suyuqlik - qattiq jism, suyuqlik - gaz va h.) tarkib topgan
aralashmalar turli jinsli sistemalar deb nomlanadi. Zarrachalari o‘ta mayin yanchilgan holatdagi faza
dispers yoki ichki faza deb ataladi. Dispers faza zarrachalarini o‘rab olgan muhit esa - dispersion
yoki tashqi faza deb ataladi.
36
Fazalarning fizik holatiga qarab turli jinsli sistemalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
suspenziya, emulsiya, ko‘pik, chang, tutun va tumanlar.
8.2.Turli jinsli sistemalarning klassifikatsiyalari
Suyuqlik va qattiq zarrachalardan tashkil topgan turli jinsli sistema
Do'stlaringiz bilan baham: |
