|
1. 0 ‘rta boylam.
Bo‘yinning o ‘rta chizig‘ida joylashgan bo‘lib,
uzuksimon tog‘aydan bez bo‘ynigacha davom etadi.
2. Yon boylamlar.
Ular bez bo'laklaridan boshlanib, qalqon-
simon va uzuksimon tog‘aylaigacha davom etadi. Operatsiyalar
vaqtida bu boylamlami e'tiborga olish lozim.
Bez bo'yinchasini pastga siljitish uchun uni mahkamlab turgan
boylamni kesish zamr.
Bez oldida to ‘sh - til osti, to ‘sh - qalqonsimon, kurak - til
osti mushaklari yotadi. Yon va orqa tom ondan umumiy uyqu
arteriyasi va ichki bo‘yinturuq venalari o ‘tadi. Bezning o ‘zi traxeya,
hiqildoq va chap tom ondan qizilo‘ngachni yopib turadi.
Qalqonsimon bez asosan qon bilan bir juft arteriyalar orqali
ta'minlanadi. Yuqori qalqonsimon arteriya tash-qi uyqu arteriyasi-
dan chiqib, bezning yuqori qismlarini qon bilan ta'minlaydi. Pastki
qalqonsimon arteriya — o‘mrov osti arteriyasi shoxidan chiqqan
qalqonsimon bo‘yin tomir stvolidan boshlanib, bezning orqa so-
halarini qon bilan ta'minlaydi. Bez venalari venoz to‘r hosil qilib,
104
www.ziyouz.com kutubxonasi
qalqonsimon bez ustki va ostki venalariga qon berib, undan chap
yelka — bosh vena stvoliga quyiladi. Limfa suyuqlig‘i bezning yuqori
qism laridan b o ‘yinning asosiy to m irlari tu ta m ig a , pastki
qismlaridan — traxeya oldi limfa tugunlariga quyiladi. Qalqonsimon
bezning simpatik nerv tolalari, hiqildoqning yuqori nervi hamda
orqaga qaytuvchi nervlar orqali innervatsiyalanadi.
QALQONSIMON BEZ OLDI
BEZLARI - GLANDULAE PARATHYREOIDEUS
Bu bezlar tariq donidek kattalikdagi to ‘rt dona epitelial ta-
nachalardan iborat bo‘lib, qalqonsimon bez oldida joylashgan va
bo‘yin fassiyasining pariyetal qavatiga birikkan. Yuqori bir juft
tanachalar uzuksimon tog‘aycha balandligida qizilo‘ngach ustida
joylashgan. Pastki bir jufit tanachalar qalqonsimon bez pastki
qirrasidan 1 — 1,5 sm yuqoriroqda traxeyaning yonida joylash-
gan. Ayrim hollarda bu bezlar qalqonsimon bez xususiy kapsula-
si ostida, hatto bez parenxemasi ichida joylashgan bo ‘lishi ham
mumkin.
QALQONSIMON BEZ VA QALQONSIMON
OLDI BEZLARINING YOSHGA BOG‘LIQ
HOLDA O'ZGARISHLARI
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda qalqonsimon bez hajmi 3 g ni
tashkil qilib, keyinchalik u kattalasha borib, kattalarnikiga
tenglashadi. Yosh bolalarda uning bez bo‘yinchasi yordamida
birikkan chap va o ‘ng boMaklardan tashqari yuqori tom on
yo‘nalgan piram idasim on qismi bo ‘lishi m umkin. Bolalarda
qalqonsimon bezning yuqori chegarasi II bo‘yin umurtqasi, pastki
chegarasi V II b o ‘yin um urtqasi qarshisiga t o ‘g ‘ri keladi.
Qalqonsimon bez joylashishiga ko‘ra traxeya va hiqildoqlaming bir
qismini yopib turadi. Bolalarda traxeostomiya operatsiyasini o ‘tka-
zish lozim bo'lganda uni biroz pastroqdan amalga oshirish kerak.
Qalqonsimon bez bolalarda ham tashqarida alohida kapsula
bilan o ‘ralgan. Uning tashqi qavati qon tomirlariga boy bo‘lsa,
ichki qavati shoxlanib, bez ichiga kirib boradi va uni ko‘plab
mayda bo‘laklaiga bo'ladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Bolalarda ham qalqonsimon bez qon bilan ustki va pastki
qalqonsimon arteriyalar orqali ta'm inlansa, shu nomli vena qon
tomirlari bezdan qonni yig'ib ketadi. Qalqonsimon bez venalari
ayrisimon bez venalari bilan aloqador bo‘lgani uchun pastki
traxeostomiya qilishda u hisobga olinadi. Bola o ‘sib borishi bilan
qalqonsimon bez ham o ‘sib, kattalashib biroz pastga tushadi.
Qalqonsimon bez oldi bezi 2 — 12 ta gacha, asosan 4 ta
mayda tanachalardan iborat bo ‘lib, ko‘proq qalqonsimon bez
orqa bo‘lagi oldida joylashgan. Ulaming uzunligi 3 mm, kengli-
gi 1,5 — 2 mm bo‘lib, deyarli barcha hollarda kapsulaga o ‘ralgan
(introkapsulyar) bo'ladi. Operatsiyalar vaqtida ulami ayrisimon
bez yoki limfa tugunlari bilan almashtirib, xatolikka yo‘l qo‘yish
mumkin. Bola o ‘sa borishi bilan bu bez ham kattalashib boradi.
HALQUM - PHARYNX
Halqum yuqoridan kalla asosiga taqalib turadi. Pastda VI bo‘yin
umurtqasi to‘g‘risida qizilo‘ngachga o‘tadi. Uning yon va orqa de-
vori uch juft mushaklar (m.m. constrictor pharyngis superior,
medius et inferior) dan tashkil topgan. U oldinda yuqoridan
pastga borib bum n yo‘llari, yumshoq tanglay, tom oq va hiqildoq
bilan aloqa qiladi.
Halqumning uch qismi tafovut qilinadi:
LBurun - halqum , u gumbazdan qattiq tanglaygacha davom
etib, yon devoriga Yevstaxiy nayi ochiladi.
2 .0 g ‘iz qismi til osti suyagigacha davom etadi.
3.H iqildoq qism i (hypopharynx) halqum ning q izilo‘n-
gachgacha bo‘lgan qismidir.
Halqumning hiqildoqqa kirish qismida, cho‘michsimon-tilcha
burmasi va halqum yon devori orasida noksimon chuqurcha mavjud.
Bu chuqurcha tubida shilliq qavat burmalari orasidan yuqori hiqil-
doq nervining tarmoqlari o ‘tadi.
H alqum ni qon bilan a.a pharyngea ascendens, palatina
ascendens et descendens hamda a.a. thyreoidea superior et inferior
kabi qon tomirlari ta ’minlaydi. Bu sohadagi limfa suyuqlig‘i
bo‘yinning chuqur limfa tugunlariga yig‘iladi.
Halqum adashgan nerv, til-halqum nervi va simpatik nerv
tarmoqlari orqali innervatsiyalanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
H alqum devoriga lim foid to 'q im a to 'p lam i — Pirogov —
Valdeyr halqasi yopishib turadi. U shbu halqani quyidagi bezlar
tashkil qiladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
