O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

b eto n buyumlar tayyorlash im konini beradi, qotayotgan sem ent
kengayish paytida bunday energiya ortaveradi. Bunda armaturalash
darajasiga (0,15— 1,5%) bog‘liq ravishda po'latning tarangligi 300—
1400 M Pa gacha yetishi mumkin. Shuni ta’kidlash kerakki, qorishma
kengayganda armatura ikki yoki u ch o ‘qli y o ‘nalishga ega b o ‘lishi
m um kin, bunga oddiy t o ‘g ‘ri chiziqli usulda erishib bo'lm aydi.
Bunday sem entdan tayyorlangan buyum quritilganda qorishm a
taxm inan 0,2 % kirishganda taranglik 20—25 % gacha kam ayishi
m um kin.
M a x su s x o s s a li aralashm a b o g io v c h i m oddalar. S o 'n ggi
vaqtlarda s o f b o g ‘lo v c h i m oddalarn i bir-biri b ilan va b a ’zi
qo'shilm alar bilan aralashtirib olinadigan b og'lovchi m oddalar
tobora keng aham iyat kasb etm oqda. B u har xil tarkibiy qismga
xos xususiyatli m ahsulot olish im konini beradi. Xususan, m uayyan
bog'lovchi m oddalarni aralashtirish yoTi bilan kengayuvchi va
247

---

c h o ‘k m a y d ig a n (k ir ish m a y d ig a n ) se m e n tla r d eb a ta lu v c h i
b o g io v c h i m oddalar olish m um kin. G iltuproqli sem entni o ‘ta
m ustahkam gips yoki qurilish gipsi va yuqori asosli gidroalyuminat
bilan b elgilan gan nisbatlarda aralashtirib suv o ‘tkazm aydigan
kengayuvchi sem en t tayyorlash m um kin.
I.V. K ravchenko kengayuvchi portlandsem ent olish usulini
ishlab chiqdi. Bunday sem ent portlandsem ent klinkeri, giltu p rogi
k o ‘p b o i g a n to sh q o l, ikki m o lek u la suvli gip s va gidravlik
qo'shilm asini tuyib hosil qilinadi.
Shunin gdek, A.V. V oljenskiy (R ossiya) tavsiya etgan gips-
se m e n t-p u sso la n va g ip s-to sh q o l-se m e n t pussolan b o g io v c h i